Weiße Rose Hamburg

Weiße Rose Hamburg is de na 1945 door het onderzoek gebruikte benaming van een tegen het nationaalsocialisme gerichte verzetsgroep in Hamburg.^[1] Onder het begrip worden meerdere vrienden- en gezinskringen samengevat die, deels sinds 1936, oppositioneel tegen het nationaalsocialisme stonden en vanaf 1942 geïnspireerd door daden van de Weiße Rose in München en hun vervolg tegen het nationaalsocialistische regime en de Tweede Wereldoorlog ageerden. Hoewel veel deelnemers tot oudere generaties behoorden, wordt de groep als jongeren- en studentengroep ingedeeld. Er waren hier en daar persoonlijke contacten met andere verzetsgroepen uit Hamburg, maar een samenwerking kwam niet tot stand.

Tussen 1943 en 1944 arresteerde de Gestapo meer dan 30 personen uit dit milieu. Deze kwamen in gevangenissen en concentratiekampen. Acht deelnemers werden tot het einde van de oorlog vermoord of stierven door mishandelingen.

Overzicht

De Weiße Rose Hamburg bestond voor het grootste deel uit studenten en intelligentsia die uit een humanistisch gevormde grondhouding het nationaalsocialisme verwierpen. In het bijzonder in 1943, na de executie van Hans en Sophie Scholl en Christoph Probst, namen deelnemers van de Weiße Rose Hamburg de verspreiding van hun vlugschriften over. Centrale personen waren hierin de medicijnstudenten Margaretha Rothe en Albert Suhr, de filosofiestudenten Heinz Kucharski, Reynhold Meyer en Karl Ludwig Schneider als ook de boekhandelaar Hannelore Willbrandt. Bijzondere rollen vervulden de medicijnstudenten Traute Lafrenz en Hans Leipelt, die eerst aan de universiteit van Hamburg, daarna aan die van München studeerden en informatie over het studentenverzet daar aan de groepen in Hamburg konden overbrengen. In totaal ging het om ongeveer 50 deelnemers, die zich in een netwerk van persoonlijke en familiaire betrekkingen uit verschillende generaties bevonden. Niet alle deelnemers kenden elkaar. Van de zomer 1943 tot januari 1944 werden meer dan dertig leden hiervan gearresteerd. Naast actieve verzetsmensen werden vooral oudere mensen, ouders en vrienden van de jongeren getroffen. De beschuldigingen luidden onder andere voorbereiding tot hoogverraad, begunstiging van de vijand, ondermijning van de militaire kracht van het land.

Gedurende de arrestatie in gevangenissen en concentratiekampen werden acht van hen vermoord of stierven aan mishandelingen. In december 1943 en januari 1944 kwamen respectievelijk de scheikundige Katharine Leipelt en de huisvrouw Elisabeth Lange onder onopgehelderde omstandigheden in politiegevangenis Fuhlsbüttel om het leven. De student taalkunde en tevens boekhandelaar Reinhold Meyer stierf ook in Fuhlsbüttel in november 1944. De scheikundestudent Hans Leipelt werd 13 oktober 1944 ter dood veroordeeld en op 29 januari 1945 in München-Stadelheim geëxecuteerd. De studente medicijnen Margaretha Rothe stierf op 15 april 1945 aan de gevolgen van tuberculose. De assistentarts Friedrich Geussenhainer verhongerde in april of mei 1945 in concentratiekamp Mauthausen. De jurist Kurt Ledien en de huisvrouw Margarethe Mrosek werden in april 1945 in concentratiekamp Neuengamme zonder vorm van proces opgehangen.

Een onderzoek in januari 1945 tegen de groep voerde tot een aanklacht tegen 24 deelnemers door het volksgerichthof in Hamburg. Zes konden slechts op 17 en 20 april terechtstaan. De overigen verbleven intussen op bevrijd gebied, waaronder Traute Lafrenz die door Geallieerden was bevrijd uit een gevangenis in Bayreuth slechts enkele dagen voor haar proces.