Zangeres Zonder Naam

Maria (Mary) Servaes-Bey (Leiden, 5 augustus 1919 – Horn, 23 oktober 1998) was een Nederlandse zangeres. Zij vertolkte onder de artiestennaam Zangeres Zonder Naam decennialang het Nederlandse levenslied, hetgeen haar de bijnaam 'Koningin van het Levenslied' opleverde.

Zangeres Zonder Naam
Zangeres Zonder Naam in het jaar van haar afscheid (1987)
Algemene informatie
Volledige naam	Maria (Mary) Servaes-Beij
Bijnaam	Koningin van het Levenslied
Geboren	5 augustus 1919
Geboorteplaats	Leiden
Overleden	23 oktober 1998
Overlijdensplaats	Horn
Land	Nederland
Werk
Jaren actief	1957-1987, 1993
Genre(s)	smartlap, levenslied
Beroep	zangeres
(en) Discogs-profiel (en) IMDb-profiel (en) Last.fm-profiel (en) MusicBrainz-profiel
Portaal    Muziek

Tot haar grootste successen behoren: Ach vaderlief, toe drink niet meer (1959), De blinde soldaat (1962), Mexico (1969, 1986), Het soldaatje (de vier raadsels) (1971), Mandolinen in Nicosia (1972), Keetje Tippel (1975), Rock around the clock (met Normaal, 1987), 't Was aan de Costa del Sol (1975) en Vragende kinderogen (1982). In totaal nam ze meer dan 550 liedjes op en verkocht ze meer dan 17 miljoen geluidsdragers.

Levensloop

Mary Servaes werd geboren in Leiden als Maria (Rietje) Beij. Ze was de achtste in een arbeidersgezin van tien kinderen en had geen gemakkelijke jeugd. Toen ze drie was, maakte ze een lelijke val waardoor ze een heup brak. Het breukherstel bleef tien jaar lang aanslepen en ze hield de rest van haar leven last van haar heupen.

Haar bekering tot het rooms-katholicisme leidde tot een breuk met haar vader. Haar moeder was zelf gelovig, maar haar vader verbood het geloof in huis. Ze woonde in de oorlogsjaren een tijdje bij haar zus in Kampen en later bij haar broer in Maastricht, waar ze haar echtgenoot de Maastrichtenaar Sjo Servaes (1923-1990) ontmoette die werkzaam was als metaalbewerker en later chauffeur zou worden. Zij trouwden in 1948.^[1][2][3]

In Maastricht trad ze als zangeres op in cafés. Voor een bevriende zanger verzorgde ze in 1957 de achtergrondzang op een demo van het nummer Loeënde klokken, die uiteindelijk bij Johnny Hoes belandde. Van de zanger op de opname was Hoes niet erg onder de indruk maar hij vond het kinderstemmetje op de achtergrond erg bijzonder.^[4] Nadat hem werd verteld dat de stem op de demo niet van een kind was, maar van een 37-jarige vrouw, nodigde hij Mary uit voor een auditie. Ze kreeg op 19 april 1957 (verjaardag van Hoes) een platencontract aangeboden. Ze zong hierop haar eerste single, Kindergebed, die niet slecht verkocht voor een eerste single. Vanwege haar stemgeluid, waar Hoes geen naam voor had, verzon hij voor Mary de artiestennaam de Zangeres Zonder Naam. Wellicht vond hij daarvoor inspiratie bij de Franse zanger Roland Avellis, reeds voor de Tweede Wereldoorlog bekend als "Le chanteur sans nom".^[5] Verder was er in die jaren ook een Orkest Zonder Naam.

De eerste gouden single van de Zangeres verscheen in 1959: Ach vaderlief, toe drink niet meer. Het is de eerste uit een lange rij hits die de Zangeres tot in de jaren tachtig scoorde. De bemoeienis van cultuurdragers als Gerard Reve en Lucebert zorgde er in de jaren zeventig voor dat ze, behalve onder het traditionele levensliedpubliek, ook in kunstenaarskringen werd geroemd, zij het met de nodige camp-ironie. Toen Reve in oktober 1969 in de Allerheiligst Hart van Jezuskerk de P.C. Hooft-prijs ontving vroeg hij de zangeres voor een optreden tijdens de huldiging.^[6]

Presentatie van opname van Miami Nightmare (anti-Bryantmanifestatie). V.l.n.r. Zangeres Zonder Naam, Sylvia de Leur, Pia Beck, Manfred Langer, Henk Krol en Robert Long (1980)

Ook protestliederen waren de Zangeres niet vreemd. Zo nam ze in 1965 Hij was maar een neger (over racisme) op en vertolkte ze in 1969 De soldatenmoeder, door Lucebert geschreven voor het experimentele schouwspel Poppetgom, dat kritiek leverde op de Vietnamoorlog.^[7] Toen ze het in 1977 in een zelfgeschreven tekst tegen de Amerikaanse anti-homorechtenactiviste Anita Bryant opnam (Luister Anita), was ook haar status als "Moeder aller homo's" in Nederland definitief gevestigd: "Maar beste vent hou gerust van je vriend, en strijd voor je rechten, desnoods ervoor vechten. Waar ze jou van beschuldigt heb jij niet verdiend."^[8][9]

In 1975 brak de Zangeres met Johnny Hoes. Het leverde een lang juridisch proces op waarin ze financieel aan het kortste eind trok. Ze zou na die tijd alleen nog in verbitterde termen over Hoes spreken. Eind jaren '70 ontfermde Jack de Nijs zich over haar en schreef en produceerde een 20 tal liedjes die werden uitgebracht door platen maatschappij EMI, waarvan de single getiteld Jongen de Nederlandse top 40 bereikte in april 1980. Gedurende de jaren tachtig bleef ze bescheiden hits scoren tot ze in 1986 een inmiddels legendarisch optreden verzorgde in de Amsterdamse rocktempel Paradiso. De op die avond opgenomen versie van haar jaren-zestighit Mexico werd een groot succes en leverde de Zangeres een nieuwe generatie fans op. Ze verzorgde hierna ook optredens in discotheken en nam een single op met de groep Normaal. Beide singles behaalden een top-10 notering. Voor haar lp Live in Paradiso ontving ze in 1987 een Edison. Dit alles vormde de opmaat tot haar afscheidsconcert in Tilburg op 31 december van dat jaar. Haar afscheidsalbum Bedankt lieve mensen werd goud en ook de singles Mijn leven en Braziliaanse nachten werden bescheiden hits. In juni 1988 kreeg ze de erepenning van de stad Leiden, wegens haar onnavolgbare vertolkingen van het levenslied.^[10][11]

De Zangeres wilde na haar afscheid samen met Sjo Servaes van haar oude dag genieten, wat echter werd verhinderd door de plotselinge dood van haar echtgenoot, thuis in Stramproy op 26 augustus 1990. Servaes bracht de laatste jaren van haar leven door in haar huis in Stramproy en liet herhaaldelijk merken hoezeer ze haar echtgenoot en haar publiek miste. In 1993 kwam ze daarom nog een keer terug op de bühne en bracht het album Eenmaal in je leven uit.^[12] De gelijknamige single werd haar laatste hit.

In 1994 werd nog eenmaal een feest gehouden, ter gelegenheid van haar 75ste verjaardag. Ze moest vanwege Parkinson opgenomen worden in een verzorgingstehuis in Horn, waar ze op 79-jarige leeftijd aan een hartstilstand overleed.^[13] Servaes-Bey werd in hetzelfde stapelgraf als haar man begraven op het kerkhof van de Sint-Willibrorduskerk in Stramproy.^[14] Later werd bekend dat de zangeres berooid is overleden, testamenten en spaarbankboekjes waren verdwenen.^[15]

Na haar dood

Tijdens haar lange carrière was de Zangeres voor veel mensen uitgegroeid tot een symbool van hoop en liefde. Haar dood kwam voor fans dan ook hard aan. Duizenden mensen reisden naar Stramproy om afscheid van haar te nemen. Onder de gasten in de kerk bevond zich een aantal bekende collega's, waaronder Albert West, Trea Dobbs, Pierre Kartner en de Vlaamse ster Eddy Wally. Zevenhonderd aanwezigen gaven haar een minutenlange staande ovatie. Marianne Weber vertolkte het lied waarmee de Zangeres in 1987 afscheid nam: Mijn Leven (My Way).

De Zangeres Zonder Naam wordt beschouwd als een van de belangrijkste iconen die het Nederlandse levenslied heeft opgeleverd.^[16] In haar carrière verkocht ze meer dan 17 miljoen platen.^[17] Daarmee behoort ze tot een van de meest succesvolle artiesten uit de Nederlandse muziekgeschiedenis.

In 1999 werd een groot deel van haar inboedel geveild ten bate van diverse goede doelen.^[18]

Mary Beystraat (met Alexander Pechtold)

Op 18 mei 2007 werd in haar geboorteplaats Leiden de Mary Beystraat officieel geopend. Het straatje in de Leidse nieuwbouwwijk (2007 – 2008) ontbeerde lange tijd een straatnaambordje, hoewel deze 'Straat Zonder Naam' wellicht erg toepasselijk was. Neef Willem Bey nam het voortouw voor de opening, die werd verricht door oud-minister en oud-wethouder van Leiden Alexander Pechtold.^[19]

In januari 2010 verscheen het boek Sterven Zonder Naam van Ben Holthuis en co-auteur Frank Wouters (ISBN 9789085109013). Het handelt over de trieste laatste jaren van de Zangeres Zonder Naam.^[20] Naar aanleiding van het boek werden door kamerleden Pechtold en Ine Aasted-Madsen kamervragen gesteld over het falende beschermingsbewind.^[21][22]

In 2011 maakte De Graaf & Cornelissen Producties een musical over het leven van de Zangeres Zonder Naam.^[23] De musical liep tot april 2012.

Discografie

Albums

Album met eventuele hitnotering(en) in de Nederlandse Album Top 100	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste positie	Aantal weken	Opmerkingen
Als Ierse kinderen huilen	1974	7 september 1974	38	3
Keetje Tippel en andere liedjes uit het rosse leven	1975	14 juni 1975	40	3
Daar ben ik weer!	1977	22 oktober 1977	39	3
Live in Paradiso	1986	1 november 1986	27	12	Livealbum/Goud
Bedankt lieve mensen	1988	2 januari 1988	12	11	Verzamelalbum/Goud
Grootste successen	1993	20 maart 1993	30	9	Verzamelalbum
De koningin van het levenslied	1993	27 maart 1993	27	13	Verzamelalbum
Mijn leven	2004	20 maart 2004	76	2	Verzamelalbum
Vergeten liedjes	2010	30 januari 2010	21	7	Verzamelalbum
Haar allergrootste hits	2010	6 maart 2010	66	2	Verzamelalbum

Singles

Single met hitnotering(en) in oude hitlijsten	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste positie	Aantal maanden	Opmerkingen	Bron
Omdat...	1957	-
Vroeg of laat	1957	-
De tijd zal leren	1958	-
Ach vaderlief	1959	maart 1959	10	2	Goud	Muziek Expres Nr. 13 in de Single Top 100
Bloeiende twijgen	1959	december 1959	20	1	Goud	Muziek Parade Nr. 20 in de Single Top 100
De meid van de straat	1962	februari 1962	22	2		Muziek Expres
De blinde soldaat	1962	maart 1962	8	8		Muziek Expres Nr. 9 in de Single Top 100
De bedelaar van Parijs	1962	juli 1962	24	1	met Jerry Bey als Jerry & Mary Bey	Muziek Expres
Rij voorzichtig…	1962	december 1962	19	3		Muziek Expres

Single met eventuele hitnotering(en) in de Nederlandse Top 40	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste positie	Aantal weken	Opmerkingen
De voddenraper van Parijs	1965	13 februari 1965	40	1	met Johnny Hoes als Johnny & Mary
Jongens van 18 jaar	1966	10 september 1966	20	13
Mexico	1969	25 oktober 1969	14	7	Goud Nr. 20 in de Single Top 100
Het soldaatje (De vier raadsels)	1971	2 oktober 1971	5	12	Nr. 3 in de Single Top 100
Mandolinen in Nicosia	1972	5 augustus 1972	4	16	Goud Nr. 6 in de Single Top 100
Zwarte slaven (Slavenkoor)	1972	16 december 1972	23	9	Nr. 26 in de Single Top 100
Balalaika	1973	9 juni 1973	20	7	Nr. 13 in de Single Top 100
De bruid des doods	1973	22 september 1973	10	8	Nr. 6 in de Single Top 100
Een moederhart	1974	9 februari 1974	tip20	-
Vissers van Capri	1974	27 april 1974	tip6	-
Het parelsnoer	1974	17 augustus 1974	tip4	-
De laatste roos	1974	7 december 1974	tip21	-
Keetje Tippel	1975	5 april 1975	10	8	Goud Nr. 4 in de Single Top 100
’t Was aan de Costa del Sol	1975	2 augustus 1975	26	5	Goud Nr. 22 in de Single Top 100
In Hamburg	1975	25 oktober 1975	15	6	Nr. 16 in de Single Top 100
Onder ’n brug van Parijs	1976	28 februari 1976	tip20	-	met Jerry Bey als Jerry & Mary Bey
Weet je waarom ik huil	1977	15 oktober 1977	25	5	Nr. 28 in de Single Top 100
In eenzame nachten	1978	9 september 1978	tip7	-	Nr. 41 in de Single Top 100
In de haven klinkt een lied	1978	2 december 1978	tip10	-	Nr. 48 in de Single Top 100
In Santo Domingo	1979	6 oktober 1979	tip13	-	Nr. 42 in de Single Top 100
Jongen	1980	12 april 1980	34	3	Nr. 30 in de Single Top 100
Denk toch heel goed na	1982	1 mei 1982	34	4	Nr. 24 in de Single Top 100
Vragende kinderogen	1982	4 december 1982	32	3	Nr. 27 in de Single Top 100
Ik zal altijd van je houden (Zorgenkind)	1983	28 mei 1983	-	-	Nr. 45 in de Single Top 100
Komt de liefde in gevaar	1986	3 mei 1986	tip17	-	Nr. 46 in de Single Top 100
Mexico (Live)	1986	1 november 1986	4	10	Nr. 3 in de Single Top 100
Rock around the clock	1986	20 december 1986	13	5	met Normaal Nr. 3 in de Single Top 100
Mijn leven	1988	9 januari 1988	26	4	Goud Nr. 24 in de Single Top 100
Braziliaanse nachten	1988	2 april 1988	-	-	Nr. 85 in de Single Top 100
Eenmaal in je leven	1993	10 april 1993	29	4	Nr. 18 in de Single Top 100

Single met hitnotering(en) in de Vlaamse Ultratop 50	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste positie	Aantal weken	Opmerkingen
De bedelaar van Parijs	1962	1 februari 1962	9	12
Mexico	1969	29 november 1969	13	4
Het soldaatje (de vier raadsels)	1971	30 oktober 1971	17	6
Mandolinen in Nicosia (lied van de druivenplukkers)	1972	2 september 1972	10	12
De bruid	1973	13 oktober 1973	11	7
Keetje Tippel	1975	26 april 1975	7	9
Mexico (live)	1986	20 december 1986	19	4
Rock around the clock	1987	3 januari 1987	30	3	met Normaal

NPO Radio 2 Top 2000

Nummer met noteringen in de NPO Radio 2 Top 2000[noot 1]	'99	'00	'01	'02	'03	'04	'05	'06	'07	'08	'09	'10	'11[noot 2]
Mexico	778	-	1291	1129	1741	1388	1596	1799	1590	1605	1640	1754	1465

1. Een '-' betekent dat het nummer niet was genoteerd en een vetgedrukt getal geeft de hoogste notering aan.
2. Deze tabel is bijgewerkt tot en met de laatste editie (2024).

Dvd's

Dvd's met hitnoteringen in de Nederlandse Music Top 30	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste  positie	Aantal  weken	Opmerkingen
De onvergetelijke	2010	6 maart 2010	3	14

Zie ook

• Lijst van nummers van de Zangeres zonder Naam