Kichwa

Kichwa er ei gruppe quechuaspråk som blir snakka av rundt 2,5 millionar menneske. Det omfattar alle quechuaspråka tala i Ecuador og Colombia.

Kichwa kichwa shimi, runashimi, quichua
Klassifisering:	Quechuaspråk Quechua II Nordleg
Tala i:	Ecuador, Colombia, Peru
Talarar:	2–3 millionar
Glottolog:	colo1257

Språka har eit sameint skriftspråk, Shukyachiska Kichwa eller Kichwa Unificado.

Dei ulike kichwaspråka (dialektane)

Misjonsorganisasjonen FEDEPI (2006) reknar opp åtte dialektar av quechua i Ecuador. Desse dialektane er her illustrert med setninga Mannen kjem til å kome om to dagar. (Ethnologue 16 (2009) reknar opp ni språk, og skil mellom Cañar og Loja Highland Quechua.) Tabellen viser dei ulike formene samanlikna med standardkichwa og standdardvarianten av sørleg quechua:

Dialekt	ISO-kode	Talarar i følgje SIL (FEDEPI)	Uttale	Orthografi (SIL eller offisiell)
Imbabura	[qvi]	300,000 (1,000,000)	Čay xarikunaka iškay punžapižami šamuŋga	Chai jaricunaca ishcai punllapillami shamunga.
Calderón (Pichincha)	[qud]	25,000	Čay xarikunaka iškay punžapižami šamuŋga	Chai jaricunaca ishcai punllapillami shamunga.
Salasaca	[qxl]	15,000	Či kʰarigunaga iški pʰunžažabimi šamuŋga	Chi c'arigunaga ishqui p'unllallabimi shamunga.
Chimborazo	[qug]	1,000,000 (2,500,000)	Čay kʰarikunaka iški punžažapimi šamuŋga	Chai c'aricunaca ishqui punllallapimi shamunga.
Cañar–Loja	[qxr] [qvj]	(200,000) qxr: 100,000 qxl: 15,000	Čay kʰarikunaka iškay punžaλapimi šamuŋga	Chai c'aricunaca ishcai punzhallapimi shamunga.
Tena Lowland	[quw]	5,000 (10,000)	Či kariunaga iški punžaλaimi šamuŋga	Chi cariunaga ishqui punzhallaimi shamunga.
Napo Lowland	[qvo]	4,000 Ecu. & 8,000 Peru (15,000)	Či karigunaga iškay punčaλaimi šamunga.	Chi carigunaga ishcai punchallaimi shamunga.
Northern Pastaza	[qvz]	4,000 Ecu. & 2,000 Peru (10,000)	Či karigunaga iškay punžallaimi šamunga.	Chi carigunaga ishcai punzhallaimi shamunga.
Standard Kichwa	—			Chay karikunaka ishkay punllallapimi shamunka.
Standard Southern Quechua (Qhichwa)	—		Čæy qʰarikunaqa iskæy p'unčawllapim hamunqa.	Chay qharikunaqa iskay p'unchawllapim hamunqa.

Særmerke

Orda for 'bror' og 'syster' er ulike etter kven som seier dei. Ei kvinne seier ñaña om ei syster og turi om ein bror, medan ein mann seier pani om ei syster og wawki om ein bror. Der ei kvinne vil seie «Ñuka turi Pedromi kan», vil ein mann seie «Ñuka wawki Pedromi kan».

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Kichwa» frå Wikipedia på engelsk, den 18. februar 2009.

Bakgrunnsstoff

• Kart over dei ulike kichwadialektane i Ecuador (quichua.net / FEDEPI.org)
• Otavalos Online: Grunnkurs i kichwa på spans (PDF)
• KU Kechwa Resource Center: Learning Salasaka Kechwa (by Nina Kinti-Moss)
• Pieter Muysken: Semantic transparency in Lowland Ecuadorian Quechua morphosyntax (PDF)