Thor Frette

Thor Frette (27. oktober 1918–19. oktober 1987) var lektor i samisk ved Universitetet i Oslo frå 1962 til 1987. Han voks opp i Karasjok og studerte samisk og finsk i Oslo og Helsingfors. Frå 1948 til 1962 var han programsekretær i NRK Finnmark. I løpet av denne perioden hadde han også permisjon for å vera redaktør av avisa Ságat frå 1958 til 1961.

Thor Frette
Fødd	27. oktober 1918
Død	19. oktober 1987 Oslo
Nasjonalitet	Noreg
Yrke	forfattar, omsetjar

Virke

Arbeid som leksikograf

Frette skreiv ei ordbok som hadde potensiale til å bli ei viktig ordbok for arbeidet med nordsamisk, Norsk-samisk ordbok frå 1975. Ordboka var, i langt større grad enn etterfølgjaren sin frå år 2000, skrive for dei som skulle lære seg samisk. Ordboka var dermed forut for si tid, skrive før det vart sett på som viktig å studere nordsamisk som framandspråk. Boka inneheld også mange nylagingar for konsept frå det moderne samfunnet, ord som ikkje står i dei eldre samiske ordbøkene.

Nordsamisk fekk ei ny rettskriving berre 4 år etter at ordboka kom ut. Dessverre vart ikkje ordboka overført til ny rettskriving, og ho har dermed vorte lite brukt.

Arbeid med stadnamn

Frette var også staten sin stadnamnkonsulent for nordsamisk. Han gjorde ein stor innsats for å samla inn samiske stadnamn, og har også skrive fleire artiklar der han går inn på tydinga av dei samiske stadnamna og om samisk bakgrunn for norske namn i det same området.

I eit intervju med Ebba Haslund fortel han korleis samiske stadnamn kunne gje opphavet til meiningslause norske namn:

Således fins der et fjell som på samisk har det vakre navn Skovvanvarri — fjellet som det suser fra. Men man sier jo ikke skov på godt norsk, og følgelig er Skovvanvarri blitt til Skoganvarre.

Han viser også til problem som oppstod som resultat av den systematiske fornorskinga av namnematerialet:

Fornorskningen har også hatt ubehagelige praktiske følger. Da lektor Frette var programsekretær ved kringkastingen i Karasjok, skulle de militære en gang drive skyteøvelser i Tanadalen, og en advarsel sendes ut gjennom radioen: Innenfor det og det område måtte ingen bevege seg. Alle de stedsnavn som ble brukt for å definere skytefeltet var oversatt til norsk, og det fantes ikke et menneske i Tanadalen som noensinde hadde hørt disse underlige norske navnene. I hele området fantes ikke norsktalende, så han måtte få forandret alle stedsnavn til de opprinnelige og egentlige samiske, for at advarselen i det hele tatt kunne ha noen hensikt.

Bibliografi

• 1975a: Norsk-samisk ordbok Universitetsforlaget ISBN 82000934844
• 1975b: Samiske stedsnavn. I: B. Helleland (red.): Norske stedsnavn/stadnamn. s. 105-118. Oslo: Grøndahl
• 1979: Stedsnavn i Finnmark. I: R. Hirsti (red.): Finnmark. s. 411-416. Oslo: Gyldendal
• 1994a: Skuvvanvárri — Stávrun. — Sámi dieđalaš áigečála 1/1994.
• 1994b: Báikenamat Myreng, Sandstad ja Nordli kártabláđis 1933 I Šuoššjávri. — Sámi dieđalaš áigečála 1/1994.