Loís Alibèrt
lingüista occitan From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Loís Alibèrt (Bram, 12 d'octòbre de 1884 – Montpelhièr, 16 d'abril de 1959)[1] foguèt un lingüista occitan. Es un autor especialament conegut e important dins l'occitanisme per causa de sa gramatica, e de son diccionari, que fondamentan la nòrma classica de l'occitan modèrne.
Remove ads
Biografia
Loís Alibèrt nasquèt en 1884 a Bram, en Lauragués, dins una familha de païsans que l'occitan i èra la lenga abituala. Los aujòls li transmetèron «l’eiretatge sagrat de nòstra lenga». Tre sa joventut s'opausava ja a las ideologias radicalsocialistas qu'imperavan dins son país. Partiguèt far d'estudis de farmacia a Montreal d'Aude. Estudièt puèi a l'Universitat de Tolosa ont foguèt escolan del professor Josèp Anglada e s'interessèt a la lenga e a l'istòria occitanas. Obtenguèt lo diplòma superior d’estudis meridionals amb un trabalh manuscrit: Lo libre dels Cònsols de Montreal (Aude), tèxtes del sègle xv.
Al mes de desembre de 1912, se maridèt amb Maria Lator. Aguèron pas qu'un filh, Enric, que moriguèt a la guèrra en 1943, mobilizat en Alemanha quand faguèt sos 31 ans. S'installèt coma farmacian a Montreal d'Aude e i demorèt de 1912 a 1942.
Sòci del Felibritge, collaborèt a la Tèrra d'Oc, la revista de l'Escòla Mondina (puèi la de l'Escòla Occitana), puèi ne foguèt capredactor. Comencèt de s'interessar a la normalizacion lingüistica de l'occitan après la Primièra Guèrra Mondiala. En 1923, dins Le lengadocian literari (Le lengodoucian literàri), fasiá servir una grafia francizanta e a l'encòp l'article local le.[2]
En 1935 la Societat d'Estudis Occitans, que Loís Alibèrt n’èra lo secretari, publiquèt sa Gramatica occitana segon los parlars lengadocians. Lo libre s’estampèt a Barcelona e la publicacion foguèt finançada per Joaquim Cases Carbó. Ramon Chatbèrt seriá puèi responsable de la modernizacion grafica de la segonda edicion en 1976.
Durant la Segonda Guèrra Mondiala, Alibèrt se mostrèt partisan del Regim de Pétain. Amb la femna, foguèt jutjat e condemnat a la preson per «atteinte à la sûreté de l'État» en 1946[3]. Sortiguèt finalament de preson en 1951 e visquèt cansat e malautís en çò de sas conhadas. Tanben après sortir de preson en 1951, aderiguèt a l'Institut d'Estudis Occitans que s'èra fondat un pauc abans, en 1945, sus una basa republicana e antifaissista, en liason amb la Resisténcia.
Moriguèt a Montpelhièr lo 16 d'abril de 1959 e foguèt enterrat a Bram lo 19 d’aquel mes.
Remove ads
La bastison de la nòrma classica
Es cap a la fin dels ans 1920 que, jos l'influéncia de Prospèr Estiu, Antonin Perbòsc e sustot Pompeu Fabra, perfeccionèt l'escrich e l'oral per desvolopar la nòrma classica, inspirada de l'usança classica medievala e adaptada a la lenga modèrna.
En 1930, cofondèt a Tolosa la Societat d'Estudis Occitans (SEO) amb Valèri Bernard e Josèp Anglada, coma president e secretari general respectivament. Recebèron lo sosten de l’Escòla Occitana, dirigida alavetz per Josèp Salvat, estant sota l'influéncia de l'Institut d'Estudis Catalans. Assagèron de donar un nòu estatut scientific a la lenga occitana, e a l'encòp de raprochar los dialèctes en un estandard moderadament etimologic, tot seguent lo modèl de l'IEC per tal de superar atal la grafia mistralenca, basada sus lo francés.
A partir de 1928 foguèron sostenguts per l'imprimeire catalan Josep Carbonell i Gener e l’Oficina de Relacions Meridionals de la Generalitat de Catalonha, que gràcias a ela Alibèrt publiquèt la Gramatica occitana segon los parlars lengadocians (1935), que non poguèt paréisser sonque a Barcelona e que serviguèt puèi de basa per restaurar la rèsta dels dialèctes occitans e per far una lenga literària comuna.
Sa gramatica pausava los principis de l’ortografia classica restituida, e se clavava amb un vocabulari ortografic de 70 paginas que teniá exclusivament los mots dont la grafia podiá demorar dobtosa malgrat l'aplicacion de las nòrmas ortograficas expausadas dins aquel obratge. Apondèt a aquel vocabulari un cèrt nombre de mots sabents corrents, de noms de personas, de lòcs, de païses, de montanhas e de rius tròp sovent emplegats jos la forma francesa. Èra donc un assag destinat a permetre d'esperar un diccionari definitiu francés-occitan e occitan-francés.
Alibèrt se mostrèt fòrça discret durant l'emergéncia de l'occitanisme de l'Aprèsguèrra. Sembla qu'aguèt pas cap de ròtle de primièr plan dins la fondacion de l'Institut d'Estudis Occitans (IEO) en 1945 mas i aderiguèt. Per contra, l'IEO adoptèt la nòrma classica en se basant sus sa gramatica, revista leugièrament en 1950. En 1952, dins l'encastre de l'IEO, Alibèrt publiquèt amb Pèire Bèc e Joan Seguí un libre brèu mas fòrça important: L'application de la réforme linguistique occitane au gascon.
Remove ads
L'eiretatge postum
Sa Gramatica occitana, en 1976, se reeditèt amb de leugièras revisions aprovadas per lo quite Alibèrt e per l'IEO tre los ans 1950. Aquela version de 1976 se tornèt imprimir en 2000.
A partir de sos manuscrits inedits, la conhada d'Alibèrt, Madomaisèla Lator; e pus tard Robèrt Lafont, Pèire Bèc, Ramon Chatbèrt[3] e l'Institut d'Estudis Occitans; publiquèron un diccionari postum e inacabat, lo Dictionnaire occitan-français d'après les parlers languedociens (1966), qu'es considerat de còps que i a d'una qualitat tecnica pro bassa e mens bona que la de la gramatica de 1935.
Son diccionari èra pas pus la teoria amb d’exemples, mas son aplicacion, d’un ample tot autre. Alibèrt lo faguèt mai que mai per ensajar de determinar l’ortografia de totes los mots tradicionals de l’occitan lengadocian, trabalh enòrme de son temps, malaisit e inacabat (amb d’etimologias sovent inconegudas, de familhas de mots malaisidament determinadas, de relacions amb lo catalan e las autras lengas neolatinas de còps absentas, de pronóncias o de formas lingüisticas desparièras, etc.). S’i tròban e mai de «variantas» que son pas de variantas de mots ni mai d’ortografia mas de pronóncia, notadas de còps en pronóncia mai o mens figurada: conselh Var. cosselh; crotz Var. cros; engenh~enginh Var. enchin; polícia Var. polécia; pluèja Var. plèja; puèi Var. pèi; sagnar Var. sannar... Es la pròva evidenta d’una òbra inacabada. En mai d'aquò s’i ajustan un fum d’errors de còpia del manuscrit, que los editors postums poguèron pas consultar, mas que Josiana Ubaud las a corregidas dins lo sieu Diccionari Ortografic. Josiana Ubaud estima la las errors del diccionari venon sustot de la conhada d'Alibèrt. Atal, es pas question de considerar lo diccionari d’Alibèrt coma una òbra que clavariá per l’eternitat tot lo trabalh lingüistic e lexicografic seriós, mas totas las insufisenças o esitacions qu’òm i pòt trapar pòdon pas servir de pretèxt per l’enviar tot entièr a las escobilhas e per faire qué que siá, e encara mens per disqualificar sos principis.
Segon Joan Coromines, «La Gramàtica occitana segons els parlars llenguadocians és una obra substancial i cabdal per a l'elaboració de la norma escrita de l'occità modern; la qual és majoritària avui mateix. Fou escrita pel farmacèutic i lingüista audenc Loís Alibèrt, admirador de la tasca duta a terme per Pompeu Fabra».
Remove ads
Sas òbras
- Le lengodoucian literàri, 1923
- Gramatica occitana segon los parlars lengadocians, 1935-1937, reedicion corregida per Ramon Chatbèrt, Montpelhièr, CEO, 1976, reedicion IEO, Tolosa, 2001
- Les troubadours de l'Aude, 1941 (Revista Pyrénées n° 2)
- Origine et destin de la langue d'Oc, 1942 (Cahiers du Sud)
- Participacion a la redaccion de la Tèrra d'Òc, 1908-1930
- La réforme linguistique occitane et l’enseignement de la langue d’oc (publicat sens nom d'autor per l'IEO (1950)
- Amb Pèire Bèc e Joan Seguí: L'application de la réforme linguistique occitane au gascon, IEO, Tolosa,1952
- Sur quelques toponymes catalano-occitans dans l'Aude, 1956 (Revue internationale d'onomastique n° 2)
- Toponymes de l'Aude, 1957 (Revue internationale d'onomastique n° 4)
- Sept élégies de Tibulle traduites en languedocien, 1928
- Dictionnaire occitan-français d'après les parlers languedociens, 1966 (postum)
Remove ads
Articles connèxes
Ligams extèrnes
- Dictionnaire occitan - français, Loís Alibèrt (en pdf)
- Dictionnaire occitan - français, Loís Alibèrt (en html)
- Gramatica occitana segon los parlars lengadocians - Introduccion: encastre geografic e origina dels mots occitans
- Gramatica occitana segon los parlars lengadocians - Introduccion: estudi de las mutacions foneticas dels parlars lengadocians, Loís Alibèrt
- Lexique français-occitan des gallicismes corrigés, Loís Alibèrt
- De la depuració i unificació dels dialectes occitans, 1èra part. Loís Alibèrt
- De la depuració i unificació dels dialectes occitans (seguida). Loís Alibèrt
- Loís Alibèrt al sit Montpelhièr l'occitana
- Compte-rendut de la Gramatica occitana, segonda edicion, per Xavier Lamuela
- Letra manescricha de Loís Alibèrt a F. P. Raynal, sus Occitanica, fons Cirdòc
Remove ads
Nòtas e referéncias
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads