Caval de Tròia

Dins la mitologia grèga, l'episòdi del caval de Tròia es un eveniment decisiu de la guèrra de Tròia.

Beware of Greeks bearing gifts.
Dessenh basat sus una pintura a l'òli d'Henri-Paul Motte (sègle XIX).

A l'initiativa d'Ulisses, de guerrièrs grècs capitan a dintrar dins Tròia, assetjada en van dempuèi detz ans, s'amagant dins un grand caval de fusta, arnescat d'aur^[1], ofèrt als Troians. Aquesta engana de guèrra provòca la casuda de la vila e permet lo desnosament de la guèrra.

Mite

Fonts del mite

Caval de Tròia dins lo Vergilius Vaticanus.

L'episòdi del caval de Tròia es brèvament contat pel primièr còp per Omèr dins l’Odissèa, son Iliada arrestant al raconte de la guèrra de Tròia a las funeralhas d'Ectòr. Primièr, al cant IV (251-290):

“	(...) Dins lo caval de fusta, encara nos vei assetats, totes, los caps d'Argos. Mas, alara escases, Elena! dins aqueste luòc, quora dieu te menava per doanr als Troians una escasença de glòria; sus tos passes, Deifòb anava, bèl coma un dieu, e, per tres còps, faguères lo torn de la maquina; piquères sul clòt, cridant cadun per son nom los caps dels Danaèus, imitant per cadun la votz de son eposa	”
— Omèr, Odissèa

Puèi Ulisses, òste anonime d'Alcinoòs, demanda a l'aède Demodocos de cantar (VIII, 492-495)

“	(...) l'istòria del caval qu'Epeiòs, assistat d'Atena, bastís, e traquenard qu'Ulisses mèna a l'acropòli suscargada de soldats qu'anava saquetjar Tròia.	”
— Omèr, Odissèa

Omèr resuma enseguida sus un vintenat de vèrses lo recit de Demodocos.

D'autra partida, Virgili, que contribuiguèt a la popularitat de l'episòdi, ne fa l'objècte de tot lo libre II de l’Eneïda, jos la forma d'un recit fach par Enèu a Didon, reina de Cartage.

Natura del mite

La Procession del caval dins Tròia.
Pintura de Giovanni Domenico Tiepolo (sègle XVIII).

Après aver venament assetjat Tròia pendent detz ans, los Grècs an l'idèa d'una engana per prene la vila: Epeiòs bastís un caval gigant de fusta clòt, ont s'amaga un grop de soldats menats per Ulisses. Un espion grèc, Sinon, capita e convéncer los Troians d'acceptar l'ofrenda, malgrat los avertiments de Laocoòn e de Cassandra. Lo caval es tirat dins la cencha de la ciutat, passa donc al pòrtes Scèas^{[alpha 1]}, los Troians fan alara una granda fèsta.

Quand los abitants de Tròia son pres per la canha de l'alcoòl, la nuèch, los Grècs sortisson del caval e dubrisson alara las pòrtas, permetent al rèste de l'armada de dintrar e saquetjar la vila. Totes los òmes son tuats, las femnas e las filhas son menadas coma esclavas. Los enfants masles son tuats eles tanben per evitar una eventuala venjança.

Dins l'episòdi del caval de Tròia, Ulisses, personatge vengut celèbre per sa metis (« astúcia »), fa un conselh de valor dins la guèrra de Tròia ont participa. Aicí, s'agís de fach d'una rusa. Se distria de la trichariá mas tanben del delicte (o del crime) que la rusa es autorizada per la lei o las règlas de l'usatge, del jòc, de l'art, de la societat o dels accòrdis internacionals.

Desmitificacion

Segon las Istòrias incresiblas de Palefatos de Samos, los Grècs bastisson un caval de fusta segon la dimension de las pòrtas: mens larg per poder èsser tirat a l'interior, mas mai naut. Los caps tengava dins una val boscada, près de la ciutat — lo « Clòt de l'emboscada ». Sinon, vengut del camp argian coma un desertor, lor anóncia que, se refusan de far dintrar lo caval dins la vila, alara los Aquèus tornarán venir combatre. Entendent aquò, los Troians fan càser las pòrtas e introduson l'animal de fusta dins la ciutat. Pendent que festejavan, los Grècs lor tomban dessús, mejans la traucada facha dins los barris, e es tanben qu'Ilion foguèt presa.

Interpretacion

Una interpretacion modèrna del caval de Tròia a Stuttgart (Alemanha), en 2001.

Unes autors suggeriguèron que la dona èra pas un caval amagant de guerrièrs dins sas flancs, mas una nau portaire d'una ambassada de patz, ofrís que los Troians tròp pauc mesfasents o tròp aurós de far la patz aurián imprudentament acceptada^[2]. Après la fèsta, los Troians decobrisson la sinistra realitat.

Se pièjant sus aquesta interpretacion, se pòt remarcar:

• la civilizacion marina grèga assimila lo caval e la nau. Atal, lo caval èra l'animal de Poseidon e Omèr descriu las naus coma los cavals de la mar^[3];
• Es Ulisses, l'expèrt en paraulas e rusas, un dels òmes sovent enviavan en ambassada, que mèna la dança;
• lo sacrifici d'una construccion de fusta per simple abandon sus una plaja es una procedura pro originala per un rite censat portar la proteccion de Poseidon. L'equivalent apareis pas enlòc dins la mitologia;
• los tèrmes utilizats per plaçar los òmes dins lo caval son aquestes utilizats quand se descriu l'embarcament dels òmes sus una nau^[4].

Dins la cultura populara

Expressions

• D'aqueste episòdi legendari nasquèt l'expression « caval de Tròia » per designar los dons que venon de tendas pels recipiendaris.
• Demora l'expression latina timeo danaos et dona ferentes (« Crenti los Grècs quitament se pòrta de donas »), es a dire « atencion als Grècs portaires de doans », plaçat dins la boca de Laocoòn dins l’Eneïda^[5].

Musèu

• Un pichon musèu foguèt bastit en 1955 sul territòri de l'anciana vila de Tròia, près dels Dardanèls (ara en Turquia). Presenta los rèstes de la vila, e qu'un caval de fusta bastit per simbolizar aqueste de la legenda.

Caval utilizat dins lo film Tròia (2004).

Cinèma

• La figura del caval de Tròia foguèt utilizada al cinèma, per exemple dins lo film Tròia en 2004.

Informatica

En informatica, un caval de Tròia designa un tipe de programa informatica malfasent, invasiu fins a destructor. Es sovent menat:

• o per un logicial jos licéncia e protegit, modificat per d'hackers pe ne far la dona a la comunautat numerica;
• o per de logicials gratuits, subretot quand venon de sites de telecargament en aparéncia legitimas veire reputats.