Fasa lunara

La fasa lunara es un tèrme astronomic que designa l'aparéncia de la porcion de la Luna esclairada pel Solelh tal coma es vista per un observator sovent situat sus Tèrra. Las fasas de la Luna cambian de biais ciclic mentre la Luna orbita a l'entorn de la Tèrra segon la posicion relativa dels tres cosrses (Tèrra, Luna e Solelh). La mitat de la superfícia lunara qu'es fàcia al Solelh sempre es esclairada, mas la porcion d'aquel emisfèri esclairat qu'es visible per un observator terrèstre pòt variar de 100% (luna plena o en sa plenor o tresluc) fins al 0% (luna novèla). Entre d'aquelas doas fasas i a lo quart creissent, e mai tard a la luna novèla ven lo quart descreissent. Lo temps percorregut entre doas lunas novèlas se nomena mes lunar o sinodic e es de 29,53 jorns solars mejns.

Animacion de las fasas de la Luna coma se las vei dempuèi l'emisfèri nòrd. L'oscillacion aparent de la Luna es deguda a un fenomèn conegut coma libracion, e lo cambiament de mitat aparenta se deu a l'excentricitat de l'orbita lunara.

Fasas de la Luna

Posicion de la Luna en caduna de sas fasas

Lo terminator lunar es la frontièra entre los emisfèris esclairats e non esclairats. Levat unes cratèrs près dels pòls lunars, totes las partidas de la Luna compten a quicòm prèp 14,77 jors de lutz solara seguits de 14,77 jorns de "nuèch" (i a pas una "fàcia escura" permanenta de la Luna).

Las fasas de la Luna son prigondament ligadas amb de periòdes del calendari coma la setmana e lo mes. Son la basa del calendièr musulman. Mai, las planetas an tanben las lors fasas; Galileo Galilei foguèt lo primièr a descobrir que Vènus presentava de fasas coma la Luna, argument qu'afortiguèt la teoria eliocentrica. Las planetas qu'an d'orbitas interioras a la terrèstre (es a dire, lo quita Vènus e Mercuri) son aquelas que presentan las fasas mai evidentas.

Noms de las fasas lunaras

Los noms tradicionalas de las quatre fasas lunaras son:

1. Luna novèla
2. Luna creissenta
3. Luna plena o luna en sa plenor o tresluc
4. Luna descreissenta o luna vièlha

E se nota tanben:

Fasa	Emisfèri nòrd	Emisfèri sud	Visibilitat	Temps estandard de culminacion (mitat de la fasa)
Luna novèla	Non visibla		Aprés lo trescòl de solelh	12 del mièjorn
Luna novèla visibla	Drecha 1–49% visibla	Esquèrra 1–49% visibla	aprèp-miègjorn e vèspre-nuèch	3 del vèspre
Quart creissent	Drecha 50% visibla	Esquèrra 50% visibla	aprèp-miègjorn e vèspre	6 del vèspre
Luna gibosa creissenta	Drecha 51–99% visibla	Esquèrra 51–99% visibla	aprèp-miègjorn fins a una granda partida de la nuèch	9 del vèspre
Luna plena	Visibla completament	Visibla completament	Tota la nuèch	Mièjanuèit
Luna gibosa descreissenta	Esquèrra 51–99% visibla	Drecha 51–99% visibla	Granda partida de la nuèch e matinada	3 de la matinada
Quart descreissent	Esquèrra 50% visibla	Drecha 50% visibla	Nuèch e matin	6 del matin
Luna descreissenta Luna vièlha	Esquèrra 1–49% visibla	Drecha 1–49% visibla	Sortida del solelh e matin	9 del matin
Luna negra	Non visibla		Abans de la sortida del solelh	12 del miègjorn

Las fasas de la Luna coma se vei mirant cap al sud dempuèi l'emisfèri nòrd. Dempuèi l'emisfèri sud se vei las meteissas fasas viradas a 180°. La partida superiora del diagrama es pas a l'escala (la Luna es fòrça mai alunhada del solelh).

Imatge d'una lluna creixent presa pel telescopi d'MPG/ESO de 2,2 metres a La Silla.

Quand lol Solelh e la Luna son alinhats del meteis costat de la Tèrra la luna es novèla, e la fàcia de la Luna visibla dempuèi de la Tèrra es esclairada pel Solelh. Mentre la Luna creis (es a dire, la quantitat de superfícia esclairada vista dempuèi de la tèrra aumenta) las fasas lunaras avançan segons l'òrdre de la imatge superior.

Calendièr lunar

Article principal : Calendièr lunar.

Lo mes mejan del calendièr –aquèl equivalent a una dosena partida de l'annada– a una durada d'unes 30,44 jorns, alara que lo cicle de las fasas de la luna (sinodica) se passa en mejana cada 29,53 jorns. Aquò fa que la coordinacion de las fasas de la Luna respècta los meses del calendièr se desplaça gaireben d'un jorn cada mes que passa. Es per aquò qu'i a de jorn dins lo calendièr que se saltan.

Vejatz tanben

• Luna blava
• Efècte lunar
• Observacion de la Luna
• Setmana
• Marèa