Granhòta

Granhòta o granolha es lo nom d'usatge per designar divèrses anfibians de l'òrdre dels anuras. Concrètament, se referís a totes los membres d'aquel òrdre qu'an pas la pèl rugosa sus l'esquina, aqueles darrièrs se nomenan grapauds. Aqueles anfibians vivon generalament dins de luòcs d'aiga doça coma los estanhs e los rius. Mai de 90% de las espècias de granhòtas apartenon a la familha Ranidae.

Illustracion d'Ernst Haeckel (1904) Kunstformen der Natur, representant diferentas espècias de granhòta.

La diferéncia entre los mots granhòta e grapaud son populars e d'usatge comun, pas scientifics mas del vocabulari tecnic dels biologistas especializats dins lo subjècte. Aqueles incluson las granhòtas dins la classa scientifica del grop dels anura.

Descripcion

Esqueleta de granhòta

Las granhòtas an una morfologia fòrça particulara perque lo cap e lo torax forman una unitat indiferenciada. Amb lo cap tan larg coma long, los uèlhs ressortissent fòrça, amb la pupilla verticala, la lenga protractila e la mandibula superiora provesida de dents. En Euròpa mesura entre 9 cm e 15 cm de long, mas la pus granda qu'existís al monde, demorant en Africa, mesura 33 cm de long e pesa 2 kg (granhòta giganta o Rana goliath). Lo tronc es oval, amb los membres anteriors corts e los posteriors longs, amb los dets units per una membrana. La pèl es lisa e d'una color unifòrma variabla (verdosa, terrosa, negrosa, bruna) o ben amb tacas.

Lo mascle a dos sacs vocals que produsisson la coacada caracteristica. Son mejan de comunicacion se fa per de sons vocals produsits per lo laringe. Fan de crits grèus, o raucs.

La granhòta demòra dins las aigas tranquillas, coma los estanhs o poses, e tanben prèp dels torrents e rius amb vegetacion abondanta. La reproduccion se fa pendent la prima, cada femèla pond de cinc mila a dètz mila uòus dins una massa gelatinosa, que prend quatre meses per fan la metamorfòsi e passa de capgròs cap a adulta. Coma la reproduccion comuna de totes los anfibans, mejans uòus sens clòsca, demanda una umiditat constanta. A l'edat adulta an pas de coa, an una respiracion dobla, pulmonara e cutanèa, e an quatre patas, contrariament a las estapas anterioras de l'espècia, coma aquela del capgròs. L'ivèrn s'entèrran dins la fanga e demòran en letargia.

La granhòta a un genòma compausat per 1 miliard 700 milions de basas quimicas desplegadas en 10 cromosòmas e 1700 gèns.

Granhòtas particularas

• Existís una granhòta peluda (Trichobatrachus robustus), qu'a de longas borras que dintran dins las venas capillaras e qu'òm pensa aver un ròtle respiratòri^[1].
• En Chile i a la nomenada granhòta marsupiala (Rhinoderma darwini). Aquela de pas mai de tres centimètres de long capabla de far de sauts de mai d'un mièg mètre. E mai es pòt pujar^[2].
• En China, Indochina, Filipinas e las illas de la Sonda i a la granhòta voladora (Racophorus sp), que fa aperaquí uèit centimètres de long e que se caracteriza subretot perque a un plec cutanèu] que va de l'angle posterior de l'uèlh fins a l'esquina, que pòt fa pensar a un mantèl, una capa o d'alas^[3].
• En Tailàndia, dins la val del riu de Mekong, existís una granhòta ulhosa (Limnonectes megastomias), de grands uèlhs, que, en mai d'insèctes, s'alimenta d'aucèls^[4].
• En Indonesia existís una granhòta qu'a lo nas ponchut e retractil, que se dirigís cap a ennaut davant l'apèl del mascle e que se desenfla e apunta cap a a sota quand es mens activa^[5].
• Qualques granhòtas americanas contenon de verin, e en Còsta Rica e Eqüator i a d'espècias que n'an pas, mas que còpian (mimetisme) l'aspècte de las verinosas per se protegir dels predators potencials^[6].

Evolucion

Las estructuras dels segments de genòma de las granhòtas son vièlhas de 360 milions d'ans faguèt partida del genòma del darrièr ancessor comun de totes los aucèls, dinosaures e mamifèrs. En particular, fa prèp de 360 milions d'ans visquèt un ancessor comun de la granhòta e de l'èsser uman.

Utilizacions

Las granhòtas e d'autres anfibians sens dangièr per l'òme se considèran eficaces per far desaparéisser o demenir lo nombre d'insèctes, e mai o fagan pas volontàriament.

Gastronomia

Granhòtas cruas sul mercat

Existisson una cinquantena d'espècias de granhòtas que se manjan o se manjavan dins divèrsas culturas (Mediterranèa: Portugal, Espanha, França, Grècia, etc. subretot a l'Edat Mejana; Asia: China e sud-èst del continent; America: Estats Units d'America, Còsta Rica, etc.), en general foguèt considerat coma un aliment de gents paure, quand s'es pas trobat autra causa. Es pas un animal hallal (aliment permés dins la religion musulmana) tanpauc casher (dins la religion josieva).

La part formada pel cap e lo torax conten pauc de carn, se manja solament las cuèissas talhadas per la cencha e daissant las doas patas unidas. La pèl se manja pas; se compran ja peladas e talhadas. Se manjan dins de preparacions simplas, a la brasa, fregidas o a la plantxa, a vegadas en bonheta. La recèpta de granhòtas fregidas amb alh e jolverd es coneguda coma «granhòtas a la provençala».

Animal de laboratòri

Experiéncia sus descargas electricas, de Galvani

Luigi Galvani estudièt, a la fin del sègle XVIII, la contraccion musculara sos l'accion de descargas electricas utilizant de granhòtas e estudiant la reaccion de sas cuèissas^[7]. Pendent aquel sègle, un autre fisician italian, Alessandro Volta, rival de Galvani, las utilizava tanben per sas recèrcas, que lo menèron a l'invencion de la pila.

A l'ora d'ara s'utilizan tanben per la recèrca genetica, son practicas perque partejan un grand nombre de gèns amb los umans, e en particular fòrça responsables de malautiás tipicament umanas, coma lo càncer, l'asma o l'artriti reumatoïda, e mai an de grands ovocits, çò que facilita l'estudi del desvolopament embrionari e la biologia cellulara. Xenopus tropicalis, per exemple, compta almens 1700 gens qu'an un equivalent en de malautiás tipicament umanas^[8].

Obtencion de verin

Qualques granhòtas an de verin obtengut per l'ingestion d'insèctes, coma per exemple, formigas^[9], e qualques pòbles indigènas sudamericans ne tiran lo verin e l'utilizan per las puntas de flècha e dards per caçar^[10]. A l'ora d'ara i a de cercaires qu'estúdian aqueles verins per obtenir de drògas o substàncias en farmacia^[11], e d'autres cèrcan d'aplicacions medicalas de divèrses compausants de la pèl^[12].

Cultura populara

La granhòta aviá divèrsas significacions dins lo temps segon las culturas. Lo pòble mochica de l'antic Peró venerava los animals, e sovent presentava de granhòtas dins son art^[13][14].

Divèrses dieus egipcians adoptèron la forma d'aquel animal, coma Heget, o s'acompanhèron de granhòtas, coma Hapy. A l'epòca dels faraons egipcians representavan la fertilitat, perque i aviá fòrça granhòtas aprèp la crescuda de Nil.

A l'Edat Mejana, las granhòtas simbolizavan quicòm lag mas amb de talents ocultes e se creèt aital la figura folclorica del prince (o similar) transformat en granhòta, qu'un poton podiá liberar de la forma animala (fin urosa de fòrça contes populars). Es tanben un animal que las mascas, aiman o las acompanhan amb los grapauds, pòdon transformar las personas, o tanben un ingredient de sa pocions e de preparacions magicas. En general las granhòtas se presentan coma "bonas", simpaticas, activas e amablas alara que los grapauds son repulsius, puslèu grasses e estatics e sustot simbòls de laidor. Es un paragon fòrt escàs, que fa d'un simbòl femenin (se considèra la granhòta femèla e lo grapaud mascle) que se considèra, e ja tre aquela època, mai positiu que son equivalent masculin.

L'òme granhòta, es un sotaire o nadador sosaquatic calçat amb de grandas palmas de goma e equipat amb un escafandre autonòm^[15].

Genres

• Amolops Cope, 1865
• Babina Thompson, 1912
• Clinotarsus Mivart, 1869
• Glandirana Fei, Ye, i Huang, 1990
• Huia Yang, 1991
• Humerana Dubois, 1992
• Hylarana Tschudi, 1838
• Lithobates Fitzinger, 1843
• Meristogenys Yang, 1991
• Odorrana Fei, Ye, i Huang, 1990
• Pelophylax Fitzinger, 1843
• Pseudorana Fei, Ye, i Huang, 1990
• Pterorana Kiyasetuo i Khare, 1986
• Rana Linnaeus, 1758
• Sanguirana Dubois, 1992
• Staurois Cope, 1865