Loïsiana

Loïsiana (en anglés: Louisiana [luˌiːziˈænə]; en francés: Louisiane) es un estat del sud dels Estats Units d'America. Confronta a l'oèst l'estat de Tèxas, al nòrd Arkansas, a l'èst Mississipí e al sud lo golf de Mexic. Sa capitala es Baton Rouge, e la pus granda vila, Nòva Orleans. Loïsiana es lo sol estat dels Estats Units qu'es devesit administrativament en parròquias, los autres essent constituits de comtats.

Loïsiana

State of Louisiana (en)
(Bandièra)
Imne	Give Me Louisiana (ca)  (1970 )
Devisa	«Union, justice, confidence (mul) »
Simbòl	pelicà bru (ca)
Escais	Pelican State
Administracion
Capitala	Baton Rouge
Lenga oficiala	pas cap de valor
Politica
• Governador (ca)	John Bel Edwards (ca) (2016–)
Geografia
31° N, 92° O
Estat	Estats Units d'America
Superfícia	135 382 km²
Percentatge d'aiga	17,52 %[1]
Altitud mejana	30 m
Punt mai bas	New Orleans (11 m)
Punt culminant	Mont Driskill (ca) (163 m)
Fus orari	Ora Estandard Centrala America/Chicago UTC−06:00 (ora estandard) UTC−05:00 (ora d'estiu)
Demografia
• Totala	4 657 757[2] ab. (1 d'abril de 2020 )
• Densitat	34,4 ab./km²
Autras informacions
ISO 3166-2	US-LA
Sit web	louisiana.gov

La màger part de las tèrras de l'estat son constituïdas de sediments carregats pel riu Mississipí, formant dos enòrmes dèltas e de vastas zonas de palús e sanhas costièras.^[3] Los dos dèltas son situats a Monroe, sèti de la parròquia de Ouachita, Shreveport, sèti de la parròquia de Caddo Parish, e Alexandria, sèti de la parròquia de Rapides Parish, per lo dèlta pichon, e Monroe, Lake Charles, e Nòva Orleans per lo dèlta grand. Los dèltas contenon un biota ric tipic del sud; amb per exemple d'aucèls coma los ibisses e los goitres blancs. Son presentas tanben mantunas espècias de granhòtas arboricòlas, e de peisses coma l'esturion e lo peis espatula. Dins los airals pus enauçats, lo fuòc es un processús natutal, e es a l'originas de grands bòsques de pin dels palúns e de savanas umidas. To aquò amb una granda varietat de plantas, en particular las orquidèas e las plantas carnivòras.

D'unes environaments urbans de Loïsiana an un eritatge multicultural e multilingüe que foguèt fortament influenciat per una mescla de culturas francesa, espanhòla, americana nativa, africana, çò qu'es considerat coma excepcional als Estats Units. Abans la crompa americana del territòri en 1803, la Loïsiana actuala foguèt una colonia espanhòla e francesa. En mai, foguèron "importats" nombroses esclaus africans al sègle XVIII, que una granda part venian de la meteissa region d'Africa de l'Oèst, en concentrar aital sa cultura. Après la guèrra civila, los angloamericans aumentèron la pression per l'anglicizacion, e en 1915, l'anglés foguèt declarat solenga oficiala de l'estat.^[4] Loïsiana compren mai de tribús americanas nativas que tot autre estat del sud dels Estats Units, que quatre son reconegudas al nivèl federal, detz son reconegudas per l'estat, e quatre an pas encara recebut de reconeissença .^[5]

Etimologia

Loïsiana foguèt nomenada aital en onor de Loís XIV, rei de França de 1643 a 1715. Quora René Robert Cavelier, Sieur de La Salle reivindiquèt lo territòri asagat pel riu Mississipí per França, lo batejèt La Louisiane, (la tèrra de Loís).^[6] Aquela part de l'Empèri colonial francés s'espandissiá d'aquel temps de Mobile Bay entrò al nòrd la termièra canadenca, e compreniá tanben un trocet de çò qu'es uèi lo sud oèst de Canadà.