Premiera Guèrra Israeloaraba

La Premiera Guèrra Israeloaraba es una guèrra que se debanèt en 1948-1949 a l'eissida de la fin dau mandat britanic en Palestina e de la fondacion de l'Estat d'Israèl. Opausèt Israèl a una coalicion d'estats arabis (Egipte, Iraq, Siria, Transjordania e Liban) e s'acabèt per una victòria israeliana. Sei linhas d'alta-au-fuòc venguèron lei frontieras novèlas, çò que permetèt a Israèl de beneficiar d'una part pus importanta de la Palestina Mandatària.

Esquèma generau de la Premiera Guèrra Israeloaraba.

Causas

Après la Segonda Guèrra Mondiala, lei Britanics decidèron d'abandonar la Palestina Mandatària, un territòri gerit per Londres dins lo quadre d'un mandat fisat per la Societat dei Nacions après la fin de la Premiera Guèrra Mondiala. Avans aqueu retirament, lei Nacions Unidas organizèron lo partiment de la region entre lei populacions judievas e arabas. Pasmens, tre 1947, de combats opausèron lei diferentei populacions per lo contraròtle dau territòri e aqueu plan foguèt quasi unanimament refusat. Lei dos camps s'orientèron donc vèrs una confrontacion e lo 14 de mai de 1948, l'Estat d'Israèl foguèt proclamat quauqueis oras avans la fin dau mandat britanic. En reaccion, Egipte, Iraq, Siria, Transjordania, Liban e la Gàrdia Nacionala menada per lo mufti de Jerusalèm formèron una coalicion per atacar la partida judieva de la Palestina Mandatària.

Debanament

La premiera partida de la guèrra se debanèt dau 14 de mai de mai au 11 de junh. Lei armadas arabas mobilizèron entre 24 700 e 50 000 òmes per combatre lei fòrças de la Haganah (30 000 a 35 000 òmes), de l'Irgoun (3 000 òmes) e dau Lehi (1 000 òmes). Durant aqueu mes, lei dos camps renforcèron mai que mai lor contraròtle sus lei regions tengudas avans lo 15 de mai. Leis Israelians se renforcèron donc entre Jerusalèm, Latrun, Tel-Aviv, Haifa e Deganya. Lo rèsta de Palestina foguèt ocupat per leis armadas arabas, en particular lo sud que fasiá partida dei regions judievas dins lo plan de partiment.

Lo 22 de mai, lo Conseu de Seguretat dei Nacions Unidas prepausèt una trèva ai belligerants. Israèl n'acceptèt lo principi tre lo 24 car aviá besonh d'un relambi per encaminar d'armaments pesants crompats en Euròpa. Transjordania l'acceptèt tanben rapidament car sei tropas avián cumplit la màger part de seis objectius. En revènge, leis autrei país arabis i foguèron inicialament opausats. Pasmens, en causa de problèmas logistics, l'acceptèron finalament e lei combats s'acabèron lo 11. Per empachar lei dos camps de se renforçar, un embarg internacionau foguèt ordonat per lo Conseu de Seguretat, mai son aplicacion foguèt pas respectat.

La trèva foguèt mielhs esplechada per Israèl que per la coalicion araba. En particular, Checoslovaquia liurèt lo materiau necessari per equipar una armada modèrna de 60 000 òmes. En parallèl, David Ben-Gurion tornèt organizar lei fòrças israelianas. Ordonèt la dissolucion deis unitats eissidas de la Haganah e de l'Irgoun per formar d'unitats politicament pus omogenèas e somesas ais òrdres dau govèrn. Aquò permetèt d'aumentar rapidament l'eficacitat e lo nombre de soudats dins l'armada israeliana (41 000 òmes lo 4 de junh, 108 300 lo 30 de decembre).

La fin de la trèva veguèt una brèva represa dei combats entre lo 8 e lo 18 de julhet. Desenant pus nombrós e mielhs equipats, leis Israelians ataquèron dins totei lei direccions. Avancèron de 10 a 20 km dins lo nòrd e capitèron de rebutar leis Egipcians de 50 km dins lo sud. Pasmens, lo 20 de julhet, lei Nacions Unidas impausèron una segonda alta-au-fuòc^[1]. Durant aquela trèva, Folke Bernadotte, emissari de l'ÒNU dins la region, prepausèt un plan de partiment novèu per tenir còmpte de l'avançada militara israeliana. Un còp de mai, aqueu plan foguèt refusat per totei lei camps e Bernadotte foguèt assassinat per un comandò dau Lehi lo 17 de setembre. Aquò permetèt a Ben-Gurion d'ordonar la dissolucion dau movement e l'arrestacion de sei sòcis fins a la fin de la guèrra.

A partir dau 15 d'octòbre, la represa dei combats foguèt clarament a l'avantatge d'Israèl. Dins lo nòrd, Israèl ocupèt lo rèsta de Galilèa entre lo 29 e lo 31 d'octòbre. Dins lo sud, leis Israelians contunièron de rebutar leis Egipcians en despiech d'una resisténcia acarnada. Entre lo 22 de decembre de 1948 e lo 7 de genier de 1949, prenguèron lo contraròtle dau nòrd de Nèguev. Puei, entre lo 5 e lo 10 de març de 1949, leis Israelians ocupèron lo sud dau desèrt e arribèron a Eilat. En parallèl, Transjordania aprofichèt la retirada egipciana per ocupar una partida dei zònas abandonadas. Après aquelei desfachas, Egipte demandèt un armistici que foguèt acceptat lo 24 de febrier. Leis autrei país arabis l'imitèron lo 23 de març per Liban, lo 3 d'abriu per Transjordania e lo 20 de julhet per Siria. Iraq refusèt de negociar, mai aquò èra negligible car Iraq e Israèl partejan ges de frontiera comuna.

Consequéncias

Article detalhat: Conflicte araboisraelian.

Lei linhas de l'alta-au-fuòc venguèron lei frontieras novèlas d'Israèl. Israèl teniá desenant 78 % dau territòri de la Palestina Mandatària còntra 55 % dins lo plan iniciau de partiment definit per l'ÒNU. Lei Nacions Unidas acceptèron aquelei frontieras que son actualament lei limits de l'Estat d'Israèl reconeguts per la comunautat internacionala. Au nivèu uman, 5 800 Israelians foguèron tuats durant la guèrra còntra 12 000 a 20 000 Arabis^[2]. Pasmens, la consequéncia pus importanta de la guèrra foguèt l'expulsion de 720 000 Arabis que vivián dins lei territòris israelians^[3]. Aquò es a l'origina de la question dei refugiats palestinians qu'es un aspècte major dau conflicte araboisraelian.