Ròda de palas

La ròda de palas^[1], permet de crear o de tornar un movement rotatiu d'axe a partir d'un movement lineari d'un fluid. Al començament simplas e de construccion fòrça aisida, evoluèron amb lo temps, amb lo progrès de la mecanica dels fluids e de l'aerodinamica per venir las turbinas d'uèi.

Tripla ròda (Wassilij Polenow, 1880).

La ròda que pren e passa l'energia de l'aiga

Utilizacion d'una ròda de palas per realisar de bolets de canon.

La primièra expleitacion mecanica de la ròda de palas foguèt la creacion de moulinas « al cors de l'aiga ». Lors aplicacions èra diferentas, de las molinas de gran fins a las industrias coma lo ressèc.

Nombre d'engrenatges de fusta puèi de metal de las molinas prefigura las pèças mecanicas de maquinas e veïculs actuals.

Un autre espandiment foguèt lo potz rodièr, combinason de receptacles e de palas, que permet d'asager plan los bòrds dels flums.

• 
  « Ròda provesida pel naut
• 
  Ròda provesida pel mièg
• 
  « Ròda provesida pel bas
• 
  Ròda de la granda molina d'Arenberg sègle XIX sus la Senne a Rebecq (Belgic)
• 
  La molina Dussart, Belgic
• 
  Ròda de palas orizontala a la moulina ecomusèu de Sabres

La ròda motritz

L'aplicacion contrària foguèt l'invencion del batèu de vapor, passant lo movement d'una maquina de vapor caufada de lenha (puèi au carbon) a de grandas ròdas de palas, una de cada costat^[1], o una en rèire. A causa del rendement bas^{[note 1]}, l'encombrament e la presa al vent, amb una fragilitat importanta (subretot per las naus militaras), foguèron abandonadas al benefici de l'eliç levat dins d'escasenças raras de tirant d'aiga pauc important (batèus sul Mississippi, per exemple).

D'en primièrs las ròdas de palas èran de palas planas fixas e sola la pala verticala al punt bas foncionava de biais satisfasent, mas lèu los engenhaires navals concebèron de palas de superfícia corba, articuladas al respècte de boton e accionnadas per un sistèma de bièlas e un excentric en forma d'estela que permetava a totas las palas banhada de se piejar plan sus l'aiga.

Una granda ròda en rèire^[2]

• 
  Veïcul amfibia inventat per Oliver Evans (1755-1819)
• 
  Ròda del Natchez sul Mississippi, basat a la Nòva Orleans
• 
  Lo Murray Princess a Mannum, Austràlia
• 
  Lo Delta Queen a Mud Island, Memphis, Tennessee

Doas ròdas de cada costat del bastèu^[1]

• 
  Maqueta al musèu Morskie a Gdańsk}}
• 
  Lo Volodarski, batèu rus bastit en 1914
• 
  Ròda de palas sul Savoie, vapor sul Lac Leman, bastit en 1914
• 
  Lo Herrsching sul Lac Ammersee en Bavièra

Evolucions

• Ròda d'esclòps
• Eliç