ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Economics)[1][2] ਇੱਕ ਵਿਵਹਾਰਕ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ ਜੋ ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ, ਵੰਡ ਅਤੇ ਖਪਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।[3][4]
ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਆਰਥਿਕ ਏਜੰਟਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੂਖਮ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੱਤਾਂ ਵਜੋਂ ਕੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਏਜੰਟ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਏਜੰਟਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਘਰ, ਫਰਮ, ਖਰੀਦਦਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਰੇਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਮੈਕਰੋ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਉਹਨਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਜੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਤਪਾਦਨ, ਵੰਡ, ਖਪਤ, ਬੱਚਤ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਖਰਚ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਹਨ; ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਕਾਰਕ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ: ਕਿਰਤ, ਪੂੰਜੀ, ਜ਼ਮੀਨ, ਅਤੇ ਉੱਦਮ, ਮਹਿੰਗਾਈ, ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ, ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਨੀਤੀਆਂ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਰ ਵਿਆਪਕ ਅੰਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ, "ਕੀ ਹੈ" ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ਕ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ, "ਕੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ" ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨਾ; ਆਰਥਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਚਕਾਰ;[5] ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਚਕਾਰ; ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਹੇਟਰੋਡੌਕਸ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[6]
ਆਰਥਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਰੋਬਾਰ,[7] ਵਿੱਤ, ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ,[8] ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ,[9] ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ[10] ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[11] ਇਹ ਅਪਰਾਧ,[12] ਸਿੱਖਿਆ,[13] ਪਰਿਵਾਰ,[14] ਨਾਰੀਵਾਦ,[15] ਕਾਨੂੰਨ,[16] ਦਰਸ਼ਨ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਧਰਮ,[17] ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਯੁੱਧ,[18] ਵਿਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਰਗੇ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[19]
Remove ads
ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
_in_2014.svg)
ਆਧੁਨਿਕ ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਅੰਤਰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਬਾਰੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਚਾਰ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਹਨ।[21] ਸਕਾਟਿਸ਼ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਐਡਮ ਸਮਿਥ (1776) ਉਦੋਂ ਸਿਆਸੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ "ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦੀ ਦੌਲਤ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ" ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ:
- ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਗੁਜਾਰੇਯੋਗ ਆਮਦਨ ਜਾਂ ਨਿਰਬਾਹ ... [ਅਤੇ] ਜਨਤਕ ਸੇਵਾ ਲਈ ਰਾਜ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਨੂੰ ਰੈਵੇਨਿਊ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ [ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਮੰਤਵਾਂ ਲਈ] ਇੱਕ ਰਾਜਨੇਤਾ ਜਾਂ ਵਿਧਾਇਕ ਦੀ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ।[22]
Remove ads
ਹਵਾਲੇ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads