ਅਲਪ ਤਿਗਿਨ

ਅਲਪ ਤਿਗਿਨ, (Perso-Arabic الپتگین ਅਲਪਤੇਗਿਨ ਜਾਂ ਅਲਪਤਿਗਿਨ^[1]) 961 ਈਸਵੀ ਤੋਂ 963 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਗਜ਼ਨੀ ਖੇਤਰ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸੀ। ਤੁਰਕ ਜਾਤੀ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜਾ ਪਹਿਲਾਂ ਬੁਖਾਰਾ ਅਤੇ ਖੁਰਾਸਾਨ ਦੇ ਸਾਮਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਸਿਪਹਸਾਲਾਰ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਕੇ ਗਜਨੀ ਦੇ ਮਕਾਮੀ ਲਵੀਕ ਨਾਮਕ ਸ਼ਾਸਕ ਨੂੰ ਹਟਾਕੇ ਆਪ ਸੱਤਾ ਲੈ ਲਈ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਗਜਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸਦਾ ਅੱਗੇ ਚਲਕੇ ਉਸ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਨੇ ਆਮੂ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਖੇਤਰ ਤੱਕ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਤੱਕ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ।

ਅਲਪ ਤਿਗਿਨ
ਗਜ਼ਨੀ ਦਾ ਗਵਰਨਰ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 962–963
ਮੋਨਾਰਕ	ਮਨਸੂਰ I
ਤੋਂ ਬਾਅਦ	Abu Ishaq Ibrahim
ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਮੌਤ	ਸਤੰਬਰ 963 ਗਜ਼ਨੀ

"16 ਮਹਾਨ ਤੁਰਕੀ ਸਾਮਰਾਜਾਂ" ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੇ ਬਾਨੀ ਅਲਪ ਤਿਗਿਨ ਦਾ ਬਸਟ, part of the "Turkishness Monument" (Türklük Anıtı) in Pınarbaşı, Kayseri (opened 2000, 2012 photograph).

ਜ਼ਿੰਦਗੀ

ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅਲਪ ਤਿਗਿਨ ਉੱਤਰੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਲਖ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗ਼ੁਲਾਮ ਸਿਪਾਹੀ ਸੀ ਜੋ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਖੁਰਾਸਾਨ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਦਾ ਸੈਨਾਪਤੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ 961 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਸਾਮਾਨੀ ਅਮੀਰ ਅਬਦ-ਅਲ-ਮਲਿਕ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲੈਣ ਲਈ ਲੜਾਈ ਛਿੜ ਪਈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਾਮਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕ ਨਸਲ ਦੇ ਗੁਲਾਮਾਂ ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਪਹਰੇਦਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦੋ ਤੁਰਕ ਗੁਲਾਮ ਪਰਵਾਰ - ਸਿਮਜੂਰੀ ਅਤੇ ਗਜਨਵੀ ਸਾਮਾਨੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਨ। ਅਲਪ ਤਿਗਿਨ ਨੇ ਅਮੀਰ ਦੀ ਮੌਤ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਭਰਾ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਬੂ-ਅਲ-ਹਸਮ ਸਿਮਜੂਰੀ ਨੇ ਦੂਜੇ ਦਾ। ਦੋਨੋਂ ਆਪਣੇ ਮਨਪਸੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਬਣਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਉਹ ਉਸ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਰੱਖਕੇ ਉਸਦੇ ਜਰੀਏ ਰਾਜ ਕਰ ਸਕਣ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਬੂ ਅਲ -ਹਸਨ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਲੇਕਿਨ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਮਨਸੂਰ ਪਹਿਲੇ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਅਮੀਰ ਚੁਣਿਆ, ਜੋ ਅਲਪ ਤਿਗਿਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ।

ਅਲਪ ਤਿਗਿਨ ਖੁਰਾਸਾਨ ਛੱਡਕੇ ਹਿੰਦੂ ਕੁਸ਼ ਪਰਬਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਗਜ਼ਨੀ ਆ ਗਿਆ, ਜੋ ਉਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਗਜ਼ਨਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਲਵੀਕ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਰਾਜਾ ਸੀ, ਜੋ ਸੰਭਵ ਹੈ ਕੁਸ਼ਾਣ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ। ਅਲਪ ਤਿਗਿਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਆਏ ਤੁਰਕੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਸੱਤਾ ਖੋਹ ਲਈ ਅਤੇ ਗਜ਼ਨਾ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਗਜ਼ਨਾ ਵਲੋਂ ਅੱਗੇ ਉਸਨੇ ਜਾਬੁਲ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।^[2]