ਏਰਿਕ ਹਾਬਸਬਾਮ

ਏਰਿਕ ਜਾਨ ਅਰਨੇਸਟ ਹਾੱਬਸਬਾਮ (/ˈhɒbz.bɔːm/; 9 ਜੂਨ 1917 – 1 ਅਕਤੂਬਰ 2012) ਉਦਯੋਗਿਕ ਪੁੰਜੀਵਾਦ, ਸਮਾਜਵਾਦ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਬਰਤਾਨਵੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਸੀ।

ਏਰਿਕ ਹਾਬਸਬਾਮ

ਜੀਵਨ

ਏਰਿਕ ਜੇ ਹਾੱਬਸਬਾਮ ਦਾ ਜਨਮ ਮਿਸਰ ਦੇ ਅਲੈਗਜੈਂਡਰੀਆ ਵਿੱਚ 9 ਜੂਨ 1917 ਦੇ ਦਿਨ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਸਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਪੋਲਸ਼ ਮੂਲ ਦੇ ਯਹੂਦੀ ਸਨ।^[1] ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਸੀ ਲਯੋਪੋਲਡ ਪਰਸੀ ਹਾੱਬਸਬਾਮ। ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਸੀ ਨੇਲੀ ਹਾੱਬਸਬਾਮ ਜੋ ਕਿ ਆਸਟਰਿਆਈ ਮੂਲ ਦੀ ਯਹੂਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਹਾੱਬਸਬਾਮ 14 ਸਾਲ ਦੇ ਹੋਏ ਤਦ ਤੱਕ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ - ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਮਾਤਾ - ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹਾਬਸਬਾਮ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭੈਣ ਨੈਂਸੀ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਾਚਾ ਸਿਡਨੀ ਨੇ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ਜੋ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿਆਨਾ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਾਚਾ ਜਦੋਂ ਬਰਲਿਨ ਆਏ ਤਾਂ ਹਾੱਬਸਬਾਮ ਵੀ ਬਰਲਿਨ ਆ ਗਏ। ਵਿਆਨਾ ਅਤੇ ਬਰਲਿਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ੋਰ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਰਿਆ। ਬਰਲਿਨ ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਿੰਜ ਹਾਇਨਰਿਖ ਜਿਮਨੇਜਿਅਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲਾ ਲਿਆ। 1933 ਵਿੱਚ ਹਿਟਲਰ ਦੇ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹਾਬਸਬਾਮ ਪਰਵਾਰ ਸਮੇਤ ਲੰਦਨ ਚਲੇ ਆਏ। ਇੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੇਂਟ ਮੇਰਿਲਬੋਨ ਗਰਾਮਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਖ਼ਤਮ ਕੀਤੀ।^[2] 1936 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਕਿੰਗਸ ਕਾਲਜ, ਕੈਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹੇ।^[3] ਇੱਥੇ ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਰੁਪ ‘ਕੈਬਰਿਜ ਏਪਾਸਟਲਸ’ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ ਜੋ ਕਿ 1820 ਤੋਂ ਹੀ ਕੈਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਨਿਜੀ ਜੀਵਨ

ਹੌਬਸਬੌਮ ਨੇ 1943 ਵਿੱਚ ਮਿਉਰਿਅਲ ਸੀਮੈਨ ਨਾਲ਼ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਪਰ ਜਲਦ ਬਾਅਦ 1951 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ।^[1] ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ ਮਾਰਲਿਨ ਸ਼ਵਾਟਰਜ਼ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ, ਜੂਲੀਆ ਹਾਬਸਬਾਮ ਅਤੇ ਐਂਡੀ ਹਾਬਸਬਾਮ ਦੀ ਮਾਂ ਬਣੀ। ਜੂਲੀਆ ਹਾਬਸਬਾਮ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਕਾਲਜ, ਆਰਟਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੰਡਨ 'ਦੇ ਪਬਲਿਕ ਰਿਲੇਸ਼ਨ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਜਿਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹੈ।^[4][5] ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਗੈਰ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪੁੱਤਰ, ਯਹੋਸ਼ੁਆ ਬੇਨਨਾਥਨ ਵੀ ਸੀ।^[1][6]

ਅਕਾਦਮਿਕ ਕੰਮ

1947 ਵਿੱਚ ਹਾਬਸਬਾਮ ਬਰਬੇਕ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਲੈਕਚਰਾਰ ਬਣੇ। 1959 ਵਿੱਚ ਉਹ ਰੀਡਰ ਬਣੇ, 1970 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ 1982 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਏਮੋਰਿਟਸ। 1949 ਤੋਂ 1955 ਤੱਕ ਉਹ ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕਿੰਗਜ਼ ਕਾਲਜ ਦੇ ਫੈਲੋ ਰਹੇ।^[2] 1952 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿਧ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਰਸਾਲੇ ਪਾਸਟ ਐਂਡ ਪ੍ਰੇਜ਼ੇਂਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ‘ਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ।^[7] 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਸਟੈਨਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਿਜੀਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰਹੇ ਅਤੇ 1984 ਅਤੇ 1997 ਤੱਕ ਮੈਨਹੈਟਨ ਵਿੱਚ ‘ਦ ਨਿਊ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਸੋਸ਼ਲ ਰਿਸਚਰਜ਼’ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਜੀਟਿੰਗ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰਹੇ। ਉਹ 1971 ਵਿੱਚ ਆਰਟਸ ਅਤੇ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਅਮਰੀਕੀ ਅਕੈਡਮੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਆਨਰੇਰੀ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਾਇਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਇੱਕ ਫੈਲੋ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ।^[8] ਉਹ 2002 ਤੋਂ ਮੌਤ ਤੱਕ ਬਰਬੇਕ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵੀ ਰਹੇ। ਹਾਬਸਬਾਮ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ, ਜਰਮਨ, ਫਰਾਂਸੀਸੀ, ਸਪੇਨੀ, ਪੂਰਤਗੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਇਤਾਲਵੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲ ਸਕਦੇ ਸਨ।^[2]

ਰਚਨਾਵਾਂ

ਹਾਬਸਬਾਮ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਪਧਰ ਤੇ ਲਿਖਿਆ। ਇੱਕ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸਨੇ "ਦੋਹਰੇ ਇਨਕਲਾਬ" (ਸਿਆਸੀ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਇਨਕਲਾਬ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਨਅਤੀ ਇਨਕਲਾਬ) ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਉਦਾਰ ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਦੇ ਅੱਜਾ ਕੇ ਪ੍ਰਬਲ ਰੁਝਾਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਚਾਲਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ਾ ਸਮਾਜਿਕ ਡਕੈਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਹਾਬਸਬਾਮ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਆਰੰਭਿਕ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਇੱਕ ਆਪਮੁਹਾਰਾ ਅਤੇ ਕਿਆਸ-ਬਾਹਰਾ ਰੂਪ ਸਮਝਣ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ।^{[2][9][10][11][12][13][14]}

ਰਾਜਨੀਤੀ

1931 ਵਿੱਚ ਬਰਲਿਨ ਵਿੱਚ, ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਯੰਗ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲੀਗ ਦੇ ਇੱਕ ਅੰਗ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ Sozialistischer Schülerbund ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ।^[7] ਅਤੇ 1936 ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਮਨ ਗਏ। ਉਹ 1946 ਤੋਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਥਾਂ ਸੋਸਲਿਸਟ ਹਿਸਟਰੀ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ। 1956 ਦੇ ਹੰਗਰੀ ਤੇ ਸੋਵੀਅਤ ਹਮਲੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਥੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਛੱਡ ਗਏ ਸਨ- ਪਰ ਹਾਬਸਬਾਮ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਸੋਵੀਅਤ ਹਮਲੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ 'ਪੱਤਰ' ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਗ ਸਪਰਿੰਗ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਸਨ।^[2]