ਗਰੀਬੀ
ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਹੋਰ ਨਿੱਜੀ ਜਰੂਰਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਗਰੀਬੀ, ਅਨਾਜ ਜਾਂ ਧਨ ਦੀ ਇੱਕ ਖਾਸ ਰਕਮ ਜਾਂ ਪੈਸੇ ਦੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਗਰੀਬੀ ਇੱਕ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸੰਕਲਪ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸੰਪੂਰਨ ਗਰੀਬੀ, ਅਤਿ ਦੀ ਗਰੀਬੀ, ਜਾਂ ਗੰਦਗੀ ਦਾ ਭਾਵ ਭੋਜਨ, ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਆਸਰੇ ਵਰਗੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਘਾਟ ਹੈ।[1]
ਥ੍ਰੈਸ਼ਹੋਲਡ ਜਿਸ ਤੇ ਪੂਰਾ ਗਰੀਬੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਉਸ ਬਾਰੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਥਾਈ ਸਥਾਨ ਜਾਂ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਬਾਕੀ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ "ਜੀਵਣ ਮਿਆਰਾਂ" ਦੀ ਇੱਕ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਪੱਧਰ ਦਾ ਆਨੰਦ ਨਹੀਂ ਮਾਣਦਾ। ਇਸ ਲਈ, ਜਿਸ ਥ੍ਰੈਸ਼ਹੋਲਡ ਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਗਰੀਬੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਹ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਦੂਜੇ, ਜਾਂ ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਤਕ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[2] ਗ਼ਰੀਬੀ ਬਹੁ-ਦਿਸ਼ਾਵੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ। ਮੋਟੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇਹ ਉਹ ਦਿਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਲਿਆਣ ਅਧੂਰਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਅਪ੍ਰਵਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਗ਼ਰੀਬੀ ਉਹ ਦਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਨਾ ਕਰ ਸਕਣ ਕਾਰਨ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਉਪਜਾਊ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾ ਜਿਊਂ ਸਕਣ।[3]
ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਟੈਕਸ ਤੋਂ ਮੁਕਤ, ਕਰਜ਼ਾ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਨਿਕਾਸੀ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿਫਾਇਤੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਲਿਆਣ, ਆਰਥਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ।[4]
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਵਰਗੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਲਈ ਗਰੀਬੀ ਘਟਾਉਣਾ ਹਾਲੇ ਵੀ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਮੁੱਦਾ (ਜਾਂ ਟੀਚਾ) ਹੈ।
Remove ads
ਗਲੋਬਲ ਪ੍ਰਚਲਨ
ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਨੇ 2015 ਵਿੱਚ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਸੀ ਕਿ 1990 ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ 702.1 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਬੇਹੱਦ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ, 1990 ਵਿੱਚ ਇਹ 1.75 ਅਰਬ ਸੀ।[5] 2015 ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ 347.1 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ (35.2%) ਸਬ-ਸਹਾਰਾ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ 231.3 ਮਿਲੀਅਨ (13.5%) ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਅਨੁਸਾਰ, 1990 ਅਤੇ 2015 ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ, ਬੇਹੱਦ ਗ਼ਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ 37.1% ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 9.6% ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 10% ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਹੈ।[6]
2012 ਵਿੱਚ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 1.25 ਡਾਲਰ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ 1.2 ਅਰਬ ਲੋਕ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।[7] ਮੌਜੂਦਾ ਆਰਥਿਕ ਮਾਡਲ ਨੂੰ ਜੀ.ਪੀ.ਟੀ. 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ ਤੋਂ 1.25 ਡਾਲਰ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਲਿਆਉਣ ਲਈ 100 ਸਾਲ ਲੱਗੇਗਾ।[8]
ਬੇਹੱਦ ਗ਼ਰੀਬੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ; ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹਰ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਵਿਕਸਿਤ ਅਰਥਚਾਰੇ ਸਮੇਤ ਯੂਨੀਸੈਫ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਅੱਧੇ ਬੱਚੇ (ਜਾਂ 1.1 ਅਰਬ) ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।[9][10] ਇਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਈ ਐੱਮ ਐੱਫ ਅਤੇ ਵਰਲਡ ਬੈਨ ਦੁਆਰਾ ਤਰੱਕੀਯਾਬੀ ਨਵਉਦਾਰਵਾਦੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦਰਅਸਲ ਗ਼ੈਰ-ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਗਰੀਬੀ ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।[11]
ਇਕ ਹੋਰ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਦਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰੀਬੀ ਦੇ ਅਸਲ ਸਕੇਲ ਨੂੰ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ, 4.3 ਅਰਬ ਲੋਕ (ਸੰਸਾਰ ਦੀ 59% ਆਬਾਦੀ) ਰੋਜ਼ਾਨਾ $ 5 ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ ਹਨ।[12]
ਸੰਪੂਰਨ ਗਰੀਬੀ
ਸੰਪੂਰਨ ਗਰੀਬੀ ਇੱਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਮਿਆਰ ਨੂੰ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇਕਸਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1990 ਵਿੱਚ, ਡਾਲਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ, ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਨ ਗਰੀਬੀ ਨੂੰ ਮਾਪਦੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਨੇ ਸਾਲ 2005 ਲਈ ਨਵੇਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ $ 1.25 ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ (1996 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿੱਚ $ 1.00 ਦੇ ਬਰਾਬਰ)।[13][14] ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ $ 1.90 ਮੁੜ ਸੈਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[15]
Remove ads
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
ਹਵਾਲੇ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads