ਤੱਤ-ਮੀਮਾਂਸਾ

ਤੱਤ-ਮੀਮਾਂਸਾ (metaphysics), ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਉਹ ਸ਼ਾਖਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵਜੂਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਚੌਗਿਰਦੇ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਯਥਾਰਥ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।^[1] ਇਸ ਪਦ ਦੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਵਿਆਖਿਆ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।^[2] ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸ਼ਾਖ਼ਾਵਾਂ ਹਨ: ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਦਿਆ (Cosmology) ਅਤੇ ਆਂਟੋਲਾਜੀ (ontology)।

ਤੱਤ-ਮੀਮਾਂਸਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਇਹ ਹਨ:-

• ਗਿਆਨ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਗਿਆਤਾ ਅਤੇ ਜਾਣਨਯੋਗਤਾ ਦਾ ਵੀ ਵਜੂਦ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ?
• ਅੰਤਮ ਸੱਤਾ ਦਾ ਸਰੂਪ ਕੀ ਹੈ? ਉਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ?