ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਲੋਧੀ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਲੋਧੀ (ਉਰਦੂ: دولت خان لودی), ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸ਼ਾਸਕ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਅਤੇ ਸਿਕੰਦਰ ਖਾਨ ਦੇ ਕਾਲ ਵਿੱਚ, ਲਹੌਰ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਸੀ। ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਦੇ ਅਭਿਮਾਨੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੇ ਕਾਬੁਲ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ ਲੜਨ ਲਈ ਕਿਹਾ।[1] ਉਹ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਜਲੰਧਰ ਦੁਆਬ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਸੀ ਅਤੇ 1500 ਅਤੇ 1504 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਹੌਰ ਦੀ ਗਵਰਨਰਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ 1524 ਵਿੱਚ ਬਾਬਰ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੱਕ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਨਿਜ਼ਾਮ, ਤਾਤਾਰ ਖਾਨ[2] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿਕੰਦਰ ਖਾਨ ਲੋਦੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬਹਿਲੋਲ ਖਾਨ ਲੋਧੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲੋਧੀ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਸੀ ਪਰ ਆਪਣੇ ਸਖ਼ਤ, ਘਮੰਡੀ ਅਤੇ ਸ਼ੱਕੀ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਨ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਨਾਲ ਧੋਖਾ ਕੀਤਾ।[3]
Remove ads
ਬਾਬਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ
1523 ਵਿੱਚ, ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ, ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸੱਤਾ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਲਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਦੌਲਤ ਖਾਨ, ਸ਼ਾਸਕ ਇਬਰਾਹਿਮ ਦੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ, ਆਲਮ ਖਾਨ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਲਾ-ਉਦ-ਦੀਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ),ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਮੁਜ਼ੱਫਰ II ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੇਠ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਦੇ ਨਾਲ ਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਪੂਰੇ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਜਾਣੂ, ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ, ਗਾਜ਼ੀ ਖਾਨ ਲੋਧੀ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਜਾਣਨ ਲਈ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜਿਆ। ਵਾਪਸੀ 'ਤੇ, ਗਾਜ਼ੀ ਖਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਉਸ ਦੀ ਗਵਰਨਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਨੇ ਕਾਬੁਲ ਵਿੱਚ ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ਵਾਹਕ ਭੇਜੇ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਬਦਲੇ ਆਪਣੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਬਾਬਰ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ।
ਬਾਬਰ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਲਹੌਰ ਅਤੇ ਦੀਪਾਲਪੁਰ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਗਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਦਿਲਾਵਰ ਖਾਨ ਲੋਧੀ, ਦੀਪਾਲਪੁਰ ਵਿਖੇ ਬਾਬਰ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਬਾਬਰ ਨੇ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਲਹੌਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜਲੰਧਰ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਗਏ। ਇਹਨਾਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਅਤੇ ਗਾਜ਼ੀ ਲੁਕ ਗਏ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦਿਲਾਵਰ ਖਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਧੋਖਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਅਤੇ ਖਾਨ ਖਾਨਾਨ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ।
Remove ads
ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਦੀ ਕਿਸਮਤ
ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਆਖਰਕਾਰ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਉਭਰਿਆ, ਜਦੋਂ ਬਾਬਰ ਬਲਖ ਵਿਖੇ ਉਜ਼ਬੇਕਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾਉਣ ਵਿੱਚ ਆਲਮ ਖਾਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਲਹੌਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਫ਼ੌਜਾਂ ਛੱਡ ਗਿਆ। ਦੌਲਤ ਨੇ ਲਹੌਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿੱਚ ਆਲਮ ਖਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਬਾਬਰ ਨਾਲ ਦੋਸਤਾਨਾ ਸਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਗਾਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੰਚਾਰਜ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ, ਦਿਲਾਵਰ ਅਤੇ ਹਾਜੀ, ਆਲਮ ਖਾਨ ਨਾਲ ਦਿੱਲੀ ਚਲੇ ਗਏ। ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ੀ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹਮਲਾ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ।
ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਿੱਚ ਆਲਮ ਖਾਨ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਅਤੇ ਗਾਜ਼ੀ, ਬਾਬਰ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਬਾਰੇ ਸੁਣ ਕੇ, ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਵਤ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਏ। ਬਾਬਰ ਨੇ ਮਿਲਵਤ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਨੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਭੇਰਾ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਸੀ।
ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਨੇ ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਬੁਲਾ ਕੇ ਜੋ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ, ਉਹ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 1526 ਵਿੱਚ ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈਆਂ, ਜਿੱਥੇ ਇਬਰਾਹਿਮ ਖਾਨ ਲੋਧੀ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ। ਬਾਬਰ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ।
Remove ads
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਜੈ ਰਾਮ, ਦਾ ਵਿਆਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਭੈਣ, ਨਾਨਕੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜੈ ਰਾਮ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਲੋਧੀ ਦੇ ਸਟੋਰ ਅਤੇ ਅਨਾਜ ਭੰਡਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੱਖਿਅਕ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। ਨਾਨਕ ਵੱਲੋਂ ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਨੂੰ ਸਟਾਕ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਵਿਰੁੱਧ ਅਕਸਰ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਦੋ ਆਡਿਟ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਸਹੀ ਖਾਤਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਕਾਜ਼ੀ ਨੇ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਜਿੱਥੇ ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਨੇ ਨਾਨਕ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ।
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ
ਹਵਾਲੇ
ਸਰੋਤ
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads