ਨਲਿਨੀ ਬਾਲਾ ਦੇਵੀ

ਨਲਿਨੀ ਬਾਲਾ ਦੇਵੀ (23 ਮਾਰਚ 1898 – 24 ਦਸੰਬਰ 1977) ਅਸਾਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵਿਤਰੀ ਸੀ।^[1] ਉਹ ਆਪਣੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਅਤੇ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਕਵਿਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।^[2] ਉਸ ਦੇ  ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 1957 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪਦਮਸ਼ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1968 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਕਾਵਿਕ੍ਰਿਤੀ ਅਲਕਨੰਦਾ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਨਲਿਨੀ ਬਾਲਾ ਦੇਵੀ নলিনীবালা দেৱী
ਬੁੱਤ ਪਲਟਨ ਬਾਜ਼ਾਰ, ਗੁਹਾਟੀ
ਜਨਮ	23 ਮਾਰਚ 1898 ਗੁਹਾਟੀ, ਅਸਾਮ
ਮੌਤ	24 ਦਸੰਬਰ 1977
ਕਿੱਤਾ	ਕਵੀ, ਲੇਖਕ
ਭਾਸ਼ਾ	ਅਸਾਮੀ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਨਾਗਰਿਕਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ	ਸੰਧਿਆਰ ਸੁਰ ਅਲਕਾਨੰਦਾ
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਵਾਰਡ	ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਪਦਮਸ਼ਰੀ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	Jibeswar Changkakoti

ਜੀਵਨੀ

ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਗੁਹਾਟੀ, ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ 1898 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਕਰਮਵੀਰ ਨਬੀਨ ਚੰਦਰ ਬਾਰਦੋਲੋਈ (1875–1936), ਇੱਕ ਅਸਾਮੀ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕਵਿਤਾ, ਪਿਤਾ 10 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਜੀਵੇਸ਼ਵਰ ਚਾਂਗਕਕੋਟੀ ਦੀ ਮੌਤ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਵੀ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਛੇਤੀ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਭਾਵਨਾ, ਦੁਖਾਂਤ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਅਰੰਭ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਅਜੇ ਵੀ ਅਸਾਮੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸੰਸਾਯੋਗ ਹਨ।^[3][4]

ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਵਿਤਾ ਸੰਧੀਯਾਰ ਸੁਰ (ਸ਼ਾਮੀ ਮੇਲ)^[5], 1928 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਗੁਹਾਟੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1946 ਅਤੇ 1951 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕ ਵਜੋਂ ਅਪਣਾਈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਲਾਕਾਨੰਦ, ਸੋਪੁਨਰ ਸੁਰ (ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਮੇਲ), ਪੋਰੋਸ਼ ਮੋਨੀ, ਯੁੱਗਾ ਦੇਵਤਾ (ਯੁੱਗ ਦਾ ਹੀਰੋ), ਸ਼ੇਸ਼ ਪੂਜਾ (ਆਖਰੀ ਪੂਜਾ), ਪਰੀਜੈਟਰ ਅਭਿਸ਼ੇਕ, ਪ੍ਰਹਲਾਦ, ਮੇਘਦਤ, ਸੁਰਵੀ, ਰੂਪਰੇਖਾ, ਸ਼ਾਂਤੀਪਾਠ (ਲੇਖ ਲੇਖ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸ਼ੇਸ਼ੋਰ ਸੁਰ (ਆਖਰੀ ਮੇਲ) ਮੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਤੀਰਥ (ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਜੀਵਨੀ), ਬਿਸਵਦੇਪਾ (ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ), ਏਰੀ ਓਹ ਦਿਨਬਰ (ਦਿ ਦਿਹਾੜੇ ਲੰਘੇ, ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ), ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਵਭਾਈ ਪਟੇਲ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਜੀਵਨੀ ਲਿਖਤਾਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਇੱਕ ਡਰਾਮਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਮੀਰਾਬਾਈ ਸੀ।

1950 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਸਦੂਉ ਅਸੋਮ ਪਰੀਜਾਤ ਕਾਨਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਸਾਮ 'ਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਮੋਇਨਾ ਪਰੀਜਾਤ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ 1955 ਵਿੱਚ ਅਸਾਮ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ (ਅਸਾਮ ਸਾਹਿਤਕ ਸਭਾ) ਦੇ 23ਵੇਂ ਜੋਰਹਾਟ ਸੈਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ।^[6]

24 ਦਸੰਬਰ 1977 ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਪਰੰਤੂ ਅਸਾਮੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵਿਤਾ ਨਾਟਕ ਘਰ ਦੀਆਂ ਆਖਰੀ ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕਾਟਨ ਕਾਲਜ, ਗੁਹਾਟੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਹੋਸਟਲ ਦਾ ਨਾਮ 1986 ਵਿੱਚ 'ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ ਨਲਿਨੀ ਬਾਲਾ ਦੇਵੀ ਗਰਲਜ਼ ਹੋਸਟਲ' ਰੱਖਿਆ ਸੀ।^[7] ਸਾਦੌ ਅਸੋਮ ਲੇਖਿਕਾ ਸਮਰੋਹਿ ਸੰਮਤੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਮਹਾਸ਼ਵੇਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।^[8]

ਸਾਹਿਤਕ ਯੋਗਦਾਨ

ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੇ ਪੰਜ ਸੰਤਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਸ਼ਟਪੂਰਨ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਦੁਰਭਾਗਵਸ਼ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਾਂ ਦੀ ਵੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਵੇਦਨਾ ਨਾਲ ਜਰਜਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਰੱਬ ਨੂੰ ਅਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਮਾਂ ਵੇਦ, ਗੀਤਾ, ਉਪਨਿਸ਼ਦ ਅਤੇ ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਲਗਾਇਆ। ਸੁੱਤੀ ਪਈ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਹੁਣ ਜਾਗ੍ਰਤ ਹੋ ਉੱਠੀ। ਵਿਆਹ  ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸਦੇ ਸਹੁਰੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੋਨੇ ਦੀ ਕਲਮ ਉਪਹਾਰ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਕਲਮ ਦਾ ਮਾਨ ਰੱਖਿਆ। ਪਿਤਾ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਫਤਹਿ ਸੁਨਿਸਚਿਤ ਕੀਤੀ। ਸਿਰਫ ਦਸ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਨਾਮਕ ਕਵਿਤਾਰ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਕਵੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ।

ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਾਵਿਸੰਗ੍ਰਹਿ

1. ਸੰਧਿਆਰ ਸੁਰ (1928)
2. ਸਪੋਨਰ ਸੁਰ (1943)
3. ਸਮ੍ਰਤੀਤੀਰਥ (1948)
4. ਪਰਸ਼ਮਣਿ (1954)
5. ਯੁਗਦੇਵਤਾ (1957)
6. ਜਾਗ੍ਰਤੀ (1960)
7. ਅਲਕਾਨੰਦਾ (1967)
8. ਵਿਸ਼ਵਦੀਪ (1970)
9. ਅੰਤਿਮ ਸੁਰ।

ਆਤਮਕਥਾ-

1. ਏਰਿ ਅਹਾ ਦਿਨਬੋਰ (1976)^[9]।

ਪ੍ਰਬੰਧ-

1. ਸ਼ਾਂਤੀਪਥ

ਜੀਵਨੀਪਰਕ ਗ੍ਰੰਥ-

1. ਸਿਮ੍ਰਤੀ ਤੀਰਥ (ਪਿਤਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਰਚਿਆ)
2. ਸਰਦਾਰ ਬਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ
3. ਵਿਸ਼ਵਦੀਪਾ

ਅਣਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਗ੍ਰੰਥ-

1. ਜੋਨਾਕੀਰ ਸਵਪਨ ਸੁਰਭਿ
2. ਮੰਦਾਕਿਨੀ
3. ਸੰਧਿਆਰ ਸਪੋਨ ਪਰਸ਼ਮੇਘਦੂਤ ਇਤਆਦਿ।