ਪਦਾਰਥ

ਪਦਰਥ ^{[1] [2]} ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ "ਆਤਮਿਕ ਗਿਆਨ" ਦੇ ਇੱਕ "ਕਦਮ" ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ, ਪਦਾਰਥ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲੌਕਿਕ, ਨਾਲ ਹੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ, ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। "ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥ ਕਹੈ ਸਭੁ ਕੋਈ॥" ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਚਾਰ "ਆਤਮਿਕ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ" ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਪਦਰਥ (ਚਾਰਿ ਪਦਾਰਥੁ ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।:

1. ਗਿਆਨੁ ਪਦਾਰਥੁ — ਗਿਆਨ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ
2. ਮੁਕਤਿ ਪਦਾਰਥੁ — ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ
3. ਨਾਮ ਪਦਾਰਥੁ - (ਬ੍ਰਹਮ ਤੋਂ ਬੁੱਧ)
4. ਜਨਮੁ ਪਦਾਰਥੁ — ਜੀਵਨ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ

ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਅਨੁਸਾਰ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਆਤਮਾ ਨਾਮ-ਪਦਾਰਥ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਜਨਮ-ਪਦਾਰਥ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸ਼ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, "ਹੇ ਨਾਨਕ, ਜੇਕਰ ਮੈਨੂੰ ਨਾਮ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਮੈਂ ਜੀਉਂਦਾ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਤਨ ਅਤੇ ਮਨ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। " ^{[lower-roman 1]} ਕੇਵਲ ਮੁਕਤ ਆਤਮਾ ਹੀ ਨਾਮ ਪਦਰਥ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮੁਕਤੀ (ਮੁਕਤ ਪਦਾਰਥ) ਗੁਰੂ ਦੀ ਮੱਤ (ਗਿਆਨ ਪਦਾਰਥ) ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਫ਼ੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ, "ਆਤਮਕ ਗਿਆਨ ਦੁਆਰਾ, ਗੁਰਮੁਖਿ ਮੋਖਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।" ^{[lower-roman 2]} ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਕਾਰਜ ਹਰਿ ਕੀ ਸੇਵਾ (ਇਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ) ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ। ^{[lower-roman 3]}

ਮਹਾਨਕੋਸ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ^[3] ਪਦਰਥ ਇੱਕ "ਨਾਮ" ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਜਾਂ ਕੀਮਤੀ ਚੀਜ਼ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਪੁਰਾਣਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚਾਰ ਪਦਰਥ ਹਨ ਧਰਮ, ਅਰਥ, ਕਾਮ ਅਤੇ ਮੋਕਸ਼ ਹਨ।