ਪਾਚਨ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਪਾਚਣ ਜਾਂ ਹਾਜ਼ਮਾ ਉਹ ਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਯੰਤਰੀਕੀ ਅਤੇ ਰਾਸਾਇਣਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਘਟਕਾਂ ਜਾਂਨੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ, ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਰੱਤ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਅਵਸ਼ੋਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ |ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਚਣ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਅਪਚਿਅ (catabolic) ਕਿਰੀਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਦੇ ਵੱਡੇ ਅਣੁਵਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇਅਣੁਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1] ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਪਾਚਨ ਕਾਰਨ ਵਾਲੇ ਇੰਜ਼ਾਅਮਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜ ਸਦਾ ਸਮਾਨ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
Remove ads
ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ
ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਦਾ ਅਰਥ ਉਹਨਾਂ ਅੰਗਾਂ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਬਣੇ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਹੈ ਜੋ ਪੂਰੀ ਪਾਚਨ ਕੀਰਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ,ਜਿਵੇਂ ਮਨੁਖ ਦੇ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਮੁੰਹ(Mouth) ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਲਦੁਆਰ(ਗੁਦਾ Anus) ਤੱਕ ਦੇ ਪਾਚਨ ਕਿਰੀਆ 'ਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਅੰਗ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਪਾਚਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
ਇੰਜ਼ਾਅਮ
ਇੰਜ਼ਾਅਮ ਕੁਝ ਅੰਗਾਂ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਉਹ ਰਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਭੋਜਨ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ |ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਇੰਜ਼ਾਅਮ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੇ ਹੀ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਅਵਸ਼ੋਸ਼ਣ
ਅਵਸ਼ੋਸ਼ਣ ਤੋਂ ਭਾਵ ਉਸ ਪ੍ਰੀਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਦੇ ਅੰਤਮ ਛੋਟੇ ਘਟਕ ਬਨਣ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾਂ ਘਟਕਾਂ ਨੂਂ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਸਰੀਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅੰਗਾਂ ਤੱਕ ਜਾ ਸਕਣ |
ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਦੀ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨਤਾ
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੋਸ਼ੀਕਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਅਨੇਕਾ ਕੋਸ਼ਿਕਾਵਾਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਅੰਗ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ,ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕੋਸ਼ਕੀ ਜੰਤੂ ਅਮੀਬਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੋਸ਼ੀਕਾ ਹੀ ਪਾਚਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਵਰਗੇ ਜਟਿਲ ਜੰਤੂ ਦੇ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਅੰਗ ਪਾਚਨ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
Remove ads
ਮੁਨੁੱਖ ਦਾ ਪਾਚਨ ਤੰਤਰ
ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਅੰਗ ਭਾਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ
.jpg)
Remove ads
ਸਹਾਇਕ ਪਾਚਨ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ
ਇਹ ਹੇਠ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads