ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਰਾਏ

ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਰਾਏ (ਜਨਮ 21 ਜਨਵਰੀ 1943) ਉੜੀਆ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਾਲ 2011 ਲਈ 47ਵੇਂ ਗਿਆਨਪੀਠ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਰਾਏ ਦੇ ਹੁਣ ਤਕ 20 ਨਾਵਲ, 24 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 10 ਯਾਤਰਾ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਦੋ ਕਵਿਤਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਕਈ ਨਿਬੰਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁਕੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਰਾਏ
ਜਨਮ	(1943-01-21)21 ਜਨਵਰੀ 1943 ਅਲਾਬੋਲ, ਜਗਤਸਿੰਹਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਓੜੀਸਾ
ਭਾਸ਼ਾ	ਉੜੀਆ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ	ਰਾਵੇਨਸ਼ਾ ਕਾਲੇਜ
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ	ਦ੍ਰੌਪਦੀ, ਸ਼ੀਲਾਪਦਮਾ
ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਵਾਰਡ	ਗਿਆਨਪੀਠ ਪੁਰਸਕਾਰ br /ਮੂਰਤੀਦੇਵੀ ਪੁਰਸਕਾਰ
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	ਅਕਸ਼ਯ ਚੰਦਰਰਾਏ
ਬੱਚੇ	ਆਦਿਆਸ਼ਾ, ਅਨਵੇਸ਼, ਐਸਕਾਂਤ
ਵੈੱਬਸਾਈਟ
http://www.pratibharay.org/

ਉਹ ਸਮਕਾਲੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉੱਘੀ ਗਲਪ-ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਉੜੀਆ ਵਿੱਚ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ 'ਬਰਸ਼ਾ ਬਸੰਤ ਵੈਸਾਖਾ' (1974)^[1] ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਵਿਕਰੇਤਾ ਸੀ।

ਉਸ ਦੀ "ਸਮਾਨਤਾ, ਪਿਆਰ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਏਕੀਕਰਣ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾ" ਦੀ ਭਾਲ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਨੌਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਲਈ, ਵਰਗ, ਜਾਤ, ਧਰਮ ਜਾਂ ਲਿੰਗ ਭੇਦਭਾਵ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਬਰਾਬਰਤਾ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ, ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੇ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਕਿਹਾ।^[2] ਪਰ ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ "ਮੈਂ ਇੱਕ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਹਾਂ। ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਜਿਹੜੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੋਰ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਔਰਤ ਆਦਮੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ"।

ਉਸਨੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਆਪਣੇ ਲੇਖਕ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਪਤੀ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਸ਼ੈ ਰੇ, ਜੋ ਕਿ ਕੜੂਆਪਦਾ ਜਗਤਸਿੰਘਪੁਰ ਦੂਰ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੀ ਉਘੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਹੈ, ਦਾ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਪਾਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ, ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਡਾਕਟੋਰਲ ਖੋਜ ਓਡੀਸ਼ਾ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਢਲੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਬੋਂਡੋ ਹਾਈਲੈਂਡਰ ਦੀ ਟ੍ਰਾਈਬਲਿਜ਼ਮ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਮੀਨੋਲੋਜੀ ਉੱਤੇ ਸੀ।

ਜੀਵਨ

ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਰਾਏ ਦਾ ਜਨਮ 21 ਜਨਵਰੀ 1941 ਨੂੰ ਜਗਤਸਿੰਹ ਪੁਰ ਜਿਲੇ ਦੇ ਬਾਲੀਕੁਡਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਇੱਕ ਦੁਰਾਡੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।

ਕੈਰੀਅਰ

ਉਸ ਨੇ ਸਕੂਲ ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਜੀਵਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਤੀਹ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਡਾਕਟੋਰਲ ਖੋਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਖੋਜ ਲੇਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ। ਉਸਨੇ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਸਵੈਇੱਛਤੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਲਈ ਅਤੇ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ ਲੋਕ ਸੇਵਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ।^[3]

ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ

• 1985 - ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਸ਼ੀਲਾਪਦਮਾ ਲਈ 'ਓਡੀਸ਼ਾ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ'
• 1990 - ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਯਜਨਾਸੇਨੀ ਲਈ 'ਸਰਲਾ ਅਵਾਰਡ'
• 1991 - ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਯਜਨਾਸੇਨੀ ਲਈ 'ਮੂਰਤੀਦੇਵੀ ਅਵਾਰਡ'^[4]
• 2000 - ਉਸਦੀ ਲਘੂ-ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਉੱਲਘਾਣਾ ਲਈ 'ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ'
• 2006 - 'ਅਮ੍ਰਿਤਾ ਕੀਰਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ'^[5]
• 2007 - ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ 'ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ'।
• 2011 - 'ਗਿਆਨਪੀਠ ਅਵਾਰਡ'^[6]
• 2013 - ਓਡੀਸ਼ਾ ਲਿਵਿੰਗ ਲੀਜੈਂਡ ਐਵਾਰਡ (ਸਾਹਿਤ)^[7]