ਪ੍ਰਭਾ ਅਤਰੇ

ਪ੍ਰਭਾ ਅਤਰੇ (ਜਨਮ 13 ਸਤੰਬਰ 1932) ਕਿਰਾਨਾ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗਾਇਕਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਤਿੰਨੋਂ ਪਦਮ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।^[1]

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ

ਅਤਰੇ ਦਾ ਜਨਮ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਆਬਾਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਇੰਦਰਾਬਾਈ ਅਤਰੇ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ, ਅਤਰੇ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਭੈਣ, ਊਸ਼ਾ, ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਕੈਰੀਅਰ ਵਜੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਈ। ਜਦੋਂ ਅਤਰੇ ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਨ, ਇੰਦਰਾਬਾਈ ਦੀ ਸਿਹਤ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਦੇ ਸੁਝਾਅ 'ਤੇ ਕਿ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪਾਠ ਉਸ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨਗੇ, ਉਸਨੇ ਕੁਝ ਸਬਕ ਲਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਠਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਅਤਰੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।

ਉਸ ਦੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਗੁਰੂ-ਸ਼ਿਸ਼ਯ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕਿਰਨਾ ਘਰਾਣੇ ਤੋਂ ਸੁਰੇਸ਼ਬਾਬੂ ਮਾਨੇ ਅਤੇ ਹੀਰਾਬਾਈ ਬਡੋਡੇਕਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਿਆ।^[2] ਉਹ ਆਪਣੀ ਗਾਇਕੀ 'ਤੇ ਦੋ ਹੋਰ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਖਿਆਲ ਲਈ ਅਮੀਰ ਖਾਨ ਅਤੇ ਠੁਮਰੀ ਲਈ ਬਡੇ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕਥਕ ਡਾਂਸ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਰਸਮੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਲਈ ਹੈ।

ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਅਤਰੇ ਨੇ ਪੁਣੇ ਦੇ ਫਰਗੂਸਨ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਬੈਚਲਰ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਐਲ.ਐਲ.ਬੀ. ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਪੁਣੇ ਲਾਅ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਗੰਧਰਵ ਮਹਾਵਿਦਿਆਲਿਆ ਮੰਡਲ (ਸੰਗੀਤ ਅਲੰਕਾਰ (ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਦਾ ਮਾਸਟਰ), ਟ੍ਰਿਨਿਟੀ ਲਾਬਨ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟੋਇਰ ਆਫ਼ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਐਂਡ ਡਾਂਸ, ਲੰਡਨ (ਪੱਛਮੀ ਸੰਗੀਤ ਥਿਊਰੀ ਗ੍ਰੇਡ-IV) ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚਡੀ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੇ ਡਾਕਟਰੇਟ ਥੀਸਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਸਰਗਮ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਸੋਲ-ਫਾ ਨੋਟਸ (ਸਰਗਮ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ।^[2]

ਕਰੀਅਰ

ਅਤਰੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸਟੇਜ-ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ।^[3] ਉਸਨੇ ਮਰਾਠੀ ਥੀਏਟਰ ਕਲਾਸਿਕ ਦੀ ਇੱਕ ਲਾਈਨ-ਅੱਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਸ਼ਯ-ਕੱਲੋਲ, ਮਾਨਾਪਮਾਨ, ਸੌਭਦਰਾ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਹਰਨ ਵਰਗੇ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।

ਅਤਰੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕਿਰਾਣਾ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਗਾਇਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਮਾਰੂ ਬਿਹਾਗ ਅਤੇ ਕਲਾਵਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲ.ਪੀ., ਆਮਿਰ ਖਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਵੋਕਲ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਕਈ ਸੰਗੀਤਕ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖਿਆਲ, ਠੁਮਰੀ, ਦਾਦਰਾ, ਗ਼ਜ਼ਲ, ਗੀਤ, ਨਾਟਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਭਜਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਉਹ 1969 ਤੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਬਕ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ^[4]

ਅਵਾਰਡ

• 1976 – ਸੰਗੀਤ ਲਈ ਅਚਾਰੀਆ ਅਤਰੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ।
• ਜਗਤਗੁਰੂ ਸ਼ੰਕਰਾਚਾਰੀਆ ਨੇ "ਗਾਨ-ਪ੍ਰਭਾ" ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ
• 1990 – ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ
• 1991 – ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ
• ਜਾਇੰਟਸ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਅਵਾਰਡ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਲੀਦਾਸ ਸਨਮਾਨ
• 2011 ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਾਟਕ ਅਕਾਦਮੀ ਵੱਲੋਂ ਟੈਗੋਰ ਅਕਾਦਮੀ ਰਤਨ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
• ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ
• ਹਾਫਿਜ਼ ਅਲੀ ਖਾਨ ਪੁਰਸਕਾਰ
• ਗਲੋਬਲ ਐਕਸ਼ਨ ਕਲੱਬ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਵੱਲੋਂ ਸਨਮਾਨ
• ਗੋਵਿੰਦ-ਲਕਸ਼ਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ
• ਗੋਦਾਵਰੀ ਗੌਰਵ ਪੁਰਸਕਾਰ
• ਡਾਗਰ ਘਰਾਣਾ ਅਵਾਰਡ
• ਆਚਾਰੀਆ ਪੰਡਿਤ ਰਾਮ ਨਰਾਇਣ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਐਵਾਰਡ ਮੁੰਬਈ
• ਉਸਤਾਦ ਫੈਯਾਜ਼ ਅਹਿਮਦ ਖਾਨ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਅਵਾਰਡ ( ਕਿਰਾਨਾ ਘਰਾਣਾ )
• 'ਕਲਾ-ਸ਼੍ਰੀ 2002'
• 2002 – ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ
• PL ਦੇਸ਼ਪਾਂਡੇ ਬਹੁਰੂਪੀ ਸਨਮਾਨ
• ਸੰਗੀਤ ਸਾਧਨਾ ਰਤਨ ਅਵਾਰਡ
• ਪੁਣੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ‘ਲਾਈਫਟਾਈਮ ਅਚੀਵਮੈਂਟ’ ਐਵਾਰਡ
• ਸ਼ਿਵਸੇਨਾ ਮੁੰਬਈ ਦੁਆਰਾ ਮਹਿਮ ਰਤਨ ਅਵਾਰਡ
• ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਮੇਅਰ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜੀਵਨੀ ਸੰਬੰਧੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
• ਉਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਸਵਰਮਈ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ
• ਸਾਲ 2011 ਤੋਂ "ਸਵਰਾਯੋਗੀਨੀ ਡਾ. ਪ੍ਰਭਾ ਅਤਰੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਪੁਰਸਕਾਰ" ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤਾਤਿਆ ਸਾਹਿਬ ਨਾਟੂ ਟਰੱਸਟ ਅਤੇ ਗਨਵਰਧਨ ਪੁਣੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ।
• ਕਈ ਸਮਾਜਿਕ, ਵਿਦਿਅਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਲਈ ਕਮੇਟੀ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}
• ਰਸਤਾ ਪੇਠ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ - ਪਿਛਲੇ 12 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਘ।^{[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]}
• 2022 – ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ
• ਨਿਊਜ਼ਮੇਕਰ ਅਚੀਵਰਸ ਅਵਾਰਡ 2022^[5]