ਬਿਧੀ ਚੰਦ

ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਛੀਨਾ ^[1] ( ਗੁਰਮੁਖੀ : ਬਿਧੀ ਚੰਦ; 26 ਅਪ੍ਰੈਲ 1579 – 30 ਅਗਸਤ 1638 ਜਾਂ 1640 ^{[1] [note 1]} ) ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸਿੱਖ, ਧਾਰਮਿਕ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਕਮਾਂਡਰ ਸੀ, ਜੋ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ 37 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰੀ `ਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਛੀਨਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਪਿੰਡ ਦਾ ਵਾਸੀ ਸੀ। ਛੀਨਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਨਹੀਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੀ ਪਿੰਡ ਛੀਨਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਬਾਬਾ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਇਸ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਹਰ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ (ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ) ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜੇ 'ਤੇ ਬਾਬਾ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹੁਣ ਬਾਬਾ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਛੀਨਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇੱਥੇ ਮਨਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਚੇਲੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਈ। ^[2]

ਜੀਵਨੀ

ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ

ਉਹ ਛੀਨਾ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਇੱਕ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ^{[3] [4] [5]} ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਸਿੱਖ ਹਿੰਦਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ^[6] ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਲਾਹੌਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸੁਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਾਸੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬੁਰੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਡਾਕੇ ਮਾਰਦਾ ਸੀ। ^{[1] [6]} ਇੱਕ ਦਿਨ, ਪਿੰਡ ਚੋਹਲਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇੱਕ ਧਰਮੀ ਸਿੱਖ ਭਾਈ ਅਦਲੀ ਉਸਨੂੰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰੂਹ ਪਲਟੀ ਹੋਈ। ਡਾਕੂਆਂ ਅਤੇ ਕੁਕਰਮਾਂ ਦਾ ਉਸਦਾ ਜੀਵਨ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜਾਣ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਹੁਣ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਬਣ ਗਿਆ। ^[6]

ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ

ਉਹ 1606 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਗੁਰੂ ਅਰਜੁਨ ਦੇ ਨਾਲ ਚੁਣੇ ਗਏ ਪੰਜ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ^[1] ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ, ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ-ਪ੍ਰੇਮੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਫੌਜ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਵੱਲ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਨੂੰ ਰਿਸਾਲਦਾਰੀ (ਘੋੜ-ਸਵਾਰ) ਦੇ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ਪਾਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਘੋੜਸਵਾਰ ਸੈਨਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਮਾਂਡਰ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਗੈਰ-ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਨੇ ਮੁਗਲ ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ ਕਈ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਦਿਖਾਏ। ^{[2] [7]} ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਨੂੰ ਧੰਨ ਧੰਨ ਕਿਹਾ (ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਛੀਨਾ,ਗੁਰੂ ਕਾ ਸੀਨਾ,ਪਰੇਮ ਭਗਤਿ ਲੀਨਾ,ਕਦੇ ਕਮੀ ਨਾਹ।) ਭਾਵ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸੀਨਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਰੇਮ ਭਗਤੀ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਕਾਲ ਸੈਨਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਕਮਾਂਡਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਪਹਿਲੀ ਖੜੀ ਸਿੱਖ ਫੌਜ ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ^[8]

ਦਿਲਬਾਗ ਅਤੇ ਗੁਲਬਾਗ

1984 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਅਤੇ ਬਿਧੀ ਚੰਦ ਛੀਨਾ ਦਾ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰ । ਇਹ ਦੋ ਘੋੜਿਆਂ ਦਿਲਬਾਗ ਅਤੇ ਗੁਲਬਾਗ ਦੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ2