ਰਜਨੀ ਪਾਮ ਦੱਤ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
ਰਜਨੀ ਪਾਮ ਦੱਤ (19 ਜੂਨ 1896 - 20 ਦਸੰਬਰ 1974) ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਅਕਤੂਬਰ 1939 ਤੋਂ ਜੂਨ 1941 ਤੱਕ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਚੌਥੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਸ ਦੀ ਕਲਾਸਿਕ ਕਿਤਾਬ ਇੰਡੀਆ ਟੂਡੇ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਲੇਖਣ ਵਿੱਚ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ।[1]
.jpg)
Remove ads
ਜੀਵਨ
ਰਜਨੀ ਪਾਮ ਦੱਤ ਦਾ ਜਨਮ 1896 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਕੈਂਬਰਿਜ ਵਿੱਚ ਮਿੱਲ ਰੋਡ 'ਤੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਡਾ. ਉਪੇਂਦਰ ਦੱਤ, ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਸਰਜਨ ਸਨ, ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਅੰਨਾ ਪਾਮ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਸੀ।[2][3] ਡਾ. ਉਪੇਂਦਰ ਦੱਤ ਰੋਮੇਸ਼ ਚੰਦਰ ਦੱਤ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਸਨ।[4] ਅੰਨਾ ਪਾਮ ਸਵੀਡਨ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਓਲੋਫ ਪਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਪੜਪੋਤੀ ਸੀ।[4] ਰਜਨੀ ਦੀ ਭੈਣ ਅੰਕੜਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਐਲਨਾ ਪਾਮ ਦੱਤ ਸੀ, ਜੋ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਜੇਨੇਵਾ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲੇਬਰ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਬਣ ਗਈ। ਉਹ, ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਕਲੇਮੇਂਸ ਪਾਮ ਦੱਤ ਦੇ ਨਾਲ, ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਸਨ।
ਦੱਤ ਨੇ ਪਰਸ ਸਕੂਲ, ਕੈਂਬਰਿਜ ਅਤੇ ਬਾਲੀਓਲ ਕਾਲਜ, ਆਕਸਫੋਰਡ[5] ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਮਾਨਦਾਰ ਇਤਰਾਜ਼ਯੋਗ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਾਰਨ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮੁਅੱਤਲ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਲਾਸਿਕਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[6]
ਦੱਤ ਨੇ 1922 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਸਟੋਨੀਅਨ, ਸਲਮੇ ਮੁਰਿਕ, ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਨਿਸ਼ ਲੇਖਕ ਹੇਲਾ ਵੂਲੀਜੋਕੀ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ 1920 ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਵਜੋਂ ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਆਈ ਸੀ।
Remove ads
ਸਿਆਸੀ ਕਰੀਅਰ
[File:India Today Rajani Palme Dutt 1947.jpg|thumb|alt=India Today, 1947 Edition, published by People’s Publishing House, Bombay, India.|India Today, 1947 Edition, published by People’s Publishing House, Bombay, India.]] ਦੱਤ ਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਸੰਬੰਧ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਏ। ਅਕਤੂਬਰ 1917 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ 1919 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਰਕਰ ਵਜੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲੇਬਰ ਮੂਵਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਖੱਬੇ-ਪੱਖੀ ਅੰਕੜਾ ਬਿਊਰੋ, ਲੇਬਰ ਰਿਸਰਚ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ। ਹੈਰੀ ਪੋਲਿਟ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਉਹ 1920 ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ (CPGB) ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। 1921 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਲੇਬਰ ਮੰਥਲੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਮਾਸਿਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਵੀ ਕੀਤਾ।
1922 ਵਿੱਚ, ਦੱਤ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਹਫਤਾਵਾਰੀ ਅਖ਼ਬਾਰ, ਵਰਕਰਜ਼ ਵੀਕਲੀ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[7]
ਦੱਤ 1923 ਤੋਂ 1965 ਤੱਕ CPGB ਦੀ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਰਹੇ।
Remove ads
ਭਾਰਤ ਫੇਰੀ
1946 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਰਪੀਡੀ ਨੂੰ 1921 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ, ਇਸ ਵਾਰ ਡੇਲੀ ਵਰਕਰ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ। ਇਹ ਫੇਰੀ ਚਾਰ ਮਹੀਨੇ ਚੱਲੀ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਰੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਪੀਸੀ ਜੋਸ਼ੀ ਸਮੇਤ ਸੀਨੀਅਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਰਕਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ, ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ, ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ, ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿਨਾਹ ਅਤੇ ਸਟੈਫੋਰਡ ਕ੍ਰਿਪਸ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਲਈ ਵੀ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[8][9] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੇਰੀ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟਾਂ 'ਤੇ ਇੰਨਾ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1956 ਅਤੇ 1958 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਝੰਡੇਵਾਲਨ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ "ਪੀਪਲਜ਼ ਪਬਲਿਸ਼ਿੰਗ ਹਾਊਸ (ਪੀਪੀਐਚ)" ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ[10][11] ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਨਾਮ ਆਰਪੀਡੀ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ "ਆਰ. ਪਾਮੇ ਦੱਤ ਭਵਨ" (ਭਵਨ ਭਾਵ ਇਮਾਰਤ) ਰੱਖਿਆ।[12] ਉਸ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਦੂਜੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਪੌੜੀ 'ਤੇ ਆਰਪੀਡੀ ਦੀ 1946 ਦੀ ਭਾਰਤ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਲਈ ਗਈ ਤਸਵੀਰ ਲਟਕਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਹਾਲ ਹੀ ਤੱਕ ਉੱਥੇ ਹੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਅਜੌਏ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਲਟਕ ਰਹੀ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads