ਰਾਜਾ ਈਡੀਪਸ

ਰਾਜਾ ਇਡੀਪਸ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ:Oedipus the King, ਪੁਰਾਤਨ ਯੂਨਾਨੀ: Οἰδίπους Τύραννος, Oidipous Tyrannos), ਜਿਸ ਦਾ ਲਾਤੀਨੀ ਟਾਈਟਲ ਇਡੀਪਸ ਰੈਕਸ (Oedipus Rex) ਵੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ, ਸੋਫੋਕਲੀਜ ਦੀ ਲਿਖੀ ਇੱਕ ਕਲਾਸੀਕਲ ਗ੍ਰੀਕ ਟ੍ਰੈਜਿਡੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 429 ਈਪੂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।^[1] ਇਹ ਸੋਫੋਕਲੀਜ ਦੀ ਥੀਬਨ ਨਾਟਕ ਤ੍ਰੈਲੜੀ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸੀ। ਵੈਸੇ ਅੰਦਰਲੀ ਤਰਤੀਬ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਗਰੋਂ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਇਡੀਪਸ ਕਲੋਨਸ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਅੰਤੀਗੋਨ ਹਨ। ਰਾਜਾ ਇਡੀਪਸ ਇਸ ਨਾਟਕ ਦੇ ਨਾਇਕ ਇਡੀਪਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜੋ ਥੀਬਜ ਦਾ ਰਾਜਾ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਜਿਸਦੀ ਕਿਸਮਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਨਾ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਕਲਾਸੀਕਲ ਟ੍ਰੈਜਿਡੀ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਕਿ ਇਕੱਲੀ ਕਿਸਮਤ ਨਹੀਂ ਨਾਇਕ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਮੀਆਂ ਵੀ ਨਾਇਕ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਟ੍ਰੈਜਿਕ ਨਾਇਕ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਭਿਆਲ ਹਨ। ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਰਾਜਾ ਇਡੀਪਸ ਨੂੰ ਬੇਨਜੀਰ ਗ੍ਰੀਕ ਟ੍ਰੈਜਿਡੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[2]

ਰਾਜਾ ਇਡੀਪਸ
ਰਾਜਾ ਇਡੀਪਸ ਦੀ ਇੱਕ ਡਚ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ, ਅੰਦਾਜ਼ਨ 1896
ਲੇਖਕ	ਸੋਫੋਕਲੀਜ
ਕੋਰਸ	ਥੀਬਨ ਦੇ ਸਿਆਣੇ ਵਡਾਰੂ
ਪਾਤਰ	ਇਡੀਪਸ ਪਾਦਰੀ ਕਰੀਓਨ ਟ੍ਰੇਸਿਆਸ ਜੋਕਾਸਟਾ ਸੰਦੇਸ਼-ਵਾਹਕ ਚਰਵਾਹਾ ਦੂਸਰਾ ਸੰਦੇਸ਼-ਵਾਹਕ
ਮੂਕ	ਇਡੀਪਸ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ (ਅੰਤੀਗੋਨ ਅਤੇ ਇਸਮੀਨ)
ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਦੀ ਤਾਰੀਖ	ਅੰਦਾਜ਼ਨ 429 ਈਪੂ
ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਦੀ ਜਗਾਹ	ਡਾਇਓਨੀਸਸ ਥੀਏਟਰ, ਏਥਨਜ
ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ	ਕਲਾਸੀਕਲ ਗ੍ਰੀਕ
Series	ਸੋਫੋਕਲੀਜ ਦੇ ਥੀਬਨ ਨਾਟਕ
ਵਿਧਾ	ਟ੍ਰੈਜਿਡੀ
ਸੈੱਟਿੰਗ	ਥੀਬਸ

ਪਿੱਠਭੂਮੀ

ਇਡੀਪਸ ਦੀ ਮਿੱਥ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਾਟਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੀਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਜਵਾਨ ਉਮਰੇ ਲਈਅਸ ਐਲਿਸ ਦੇ ਰਾਜਾ ਪੇਲੋਪਸ ਦਾ ਮਹਿਮਾਨ ਸੀ, ਅਤੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ, ਚਰਿਸੀਪਸ ਦਾ ਰਥ ਦੌੜ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਉਸਤਾਦ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਚਰਿਸੀਪਸ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਮਰਿਆਦਾ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਥਾ-ਰੂਪਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਚਰਿਸੀਪਸ ਸ਼ਰਮ ਦਾ ਮਾਰਾ ਆਤਮਘਾਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਤਲ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੇ ਲਈਅਸ, ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਇਡੀਪਸ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ, ਬਹੁਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚਰਿਸੀਪਸ ਦੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਦੀ ਘਟਨਾ ਇਸ ਮਿੱਥ ਵਿੱਚ ਮਗਰੋਂ ਜੋੜੀ ਗਈ।