ਲਾਡਲੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਯੋਜਨਾ

ਲਾਡਲੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਯੋਜਨਾ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਯੋਜਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਕੜੀਆਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ, ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਲਕੜੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।^[1][2] ਇਸ ਸਕੀਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਨੇ 2007 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਛੇ ਰਾਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।^[3]

ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੀ ਮੇਅਰ ਸਮੀਕਸ਼ਾ ਗੁਪਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਲਾਡਲੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਇੱਕ ਇਵੇੰਟ ਦੌਰਾਨ

ਇਹ ਸਕੀਮ ਇਸ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਸਥਿਤੀ ਲਈ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੰਨਿਆ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਅੰਤਰੀਵ ਟੀਚੇ ਵਿੱਚ ਬੱਚੀਆਂ ਦੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਬਾਰੇ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਭਾਰਤੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਇਸ ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ ₹6,000 ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੱਚਤ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਖਰੀਦਣੇ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਨਵਿਆਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਛੇਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲੈਣ ਸਮੇਂ ਲੜਕੀ ਨੂੰ 2,000 ਰੁਪਏ ਅਤੇ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲੇ ਸਮੇਂ 4,000 ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਜਦੋਂ ਉਹ 11ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ 7,500 ਰੁਪਏ ਮਿਲਣਗੇ। ਆਪਣੀ ਉੱਚ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਹਰ ਮਹੀਨੇ 200 ਰੁਪਏ ਮਿਲਣਗੇ। 21 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ 'ਤੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਰਕਮ ਮਿਲੇਗੀ, ਜੋ ਕਿ ਲਗਭਗ ₹1 ਲੱਖ ਹੋਵੇਗੀ।

ਇਹ ਸਕੀਮ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਟੈਕਸ ਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਜਾਂ ਅਨਾਥਾਂ, ਜੋ 1 ਜਨਵਰੀ 2006 ਨੂੰ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ।^[4]

ਸਕੀਮ ਦਾ ਫੋਕਸ

ਇਹ ਸਕੀਮ ਬੱਚੀ ਦੇ ਜਨਮ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਰਵੱਈਆ ਬਣਾਉਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ।

• ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਸ਼ਕਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।
• ਇਸ ਸਕੀਮ ਤਹਿਤ ਸੰਬੰਧਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਬੱਚੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ ਖਰਚੇ ਲਈ ਫੰਡ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਪਰ ਇਹ ਇਸ ਸਕੀਮ ਅਧੀਨ ਸਕੂਲ ਛੱਡਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।^[4]
• ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਰਬਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਇੱਕ ਅਨੁਕੂਲ ਮਾਹੌਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।^[4]

ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਤੀ

ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ, ਮਾਇਆ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 14 ਮਈ 2015 ਤੱਕ 20 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੜਕੀਆਂ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ, "ਮਹਿਲਾ ਪੰਚਾਇਤ ਵਿੱਚ 2006 ਵਿੱਚ, 'ਲਾਡਲੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਯੋਜਨਾ' ਸਮੇਤ ਕੁੱਲ 14 ਘੋਸ਼ਣਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼, ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਤਿੱਖੇ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਹੈ, ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਰੇ ਹੁਣ ਪੂਰੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।^[5] ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ, ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਫਲ ਰਹੀ ਹੈ।

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਦਿਆਂ, ਜੋ ਨੁਕਤਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇਕ ਸੰਸਥਾ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਸਕੀਮ ਆਪਣੇ ਅਮਲ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਵਿਤਕਰੇ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦੇਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਗਾਰੰਟੀ ਦੇਵੇਗੀ। ਇਸ ਝੁਕਾਅ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਲੜਕੀ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਬੋਝ ਹੈ, ਔਰਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਉਣਗੀਆਂ।

ਇਹ ਸਕੀਮ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰੇਗੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਕੀਮ ਦਾ ਪੂਰਾ ਲਾਭ ਮਿਲੇਗਾ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰੇਗਾ। ਬੱਚੀਆਂ ਦੀ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਘਰੇਲੂ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਘੱਟ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚੋਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

ਸੰਖੇਪ

ਲਾਡਲੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਕੀਮ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਗਰੀਬੀ ਰੇਖਾ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗੋਦ ਲਏ ਅਨਾਥ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਯੋਗ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ ਖਰਚਿਆਂ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ 20 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੜਕੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਰਵੱਈਏ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਨੇ 6 ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਖੰਭ ਫੈਲਾਏ ਹਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਸਕੀਮ ਦਾ ਢਾਂਚਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਗਠਿਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂਬਰ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਹੋਰ ਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।