ਲੀਲਾਵਤੀ ਸਿੰਘ

ਲੀਲਾਵਤੀ ਸਿੰਘ (14 ਦਸੰਬਰ 1868 – 9 ਮਈ 1909) ਜਿਸਨੂੰ ਲੀਲੀਵਤੀ ਸਿੰਘ ਵਜੋਂ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿੱਖਿਅਕ, ਲਖਨਊ ਦੇ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ ਥੋਬਰਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੀ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ

ਲੀਲਾਵਤੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਗੋਰਖਪੁਰ ਵਿੱਚ ਈਸਾਈ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ "ਏਥਲ ਰਾਫੇਲ" ਸੀ।^[1] ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲੂਈਸਾ ਮੇਅ ਅਲਕੋਟ ਦੀ ਲਿਟਲ ਵੂਮੈਨ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਯਾਦ ਆਇਆ, ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਮਦਦਗਾਰਤਾ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ।^[2]

ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਔਰਤ ਵਜੋਂ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਭਾਰਤੀ ਨਾਮ ਵਰਤਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਸ ਥੋਬਰਨ ਦੇ ਬੋਰਡਿੰਗ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ 1895 ਵਿੱਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ,^[1] ਉਸ ਸੰਸਥਾ ਤੋਂ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ।^[3]

ਕੈਰੀਅਰ

ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ ਥੋਬਰਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਲਜੀਏਟ ਸੈਕਸ਼ਨ ਖੋਲ੍ਹਿਆ, ਅਤੇ 1892 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਲੀਲਾਵਤੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਫੈਕਲਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ। ਸਿੰਘ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ ਥੋਬਰਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣੇ। 1902 ਵਿੱਚ, ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ ਥੋਬਰਨ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਸਕੂਲ ਦੀ ਉਪ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[1]

ਸਿੰਘ ਨੇ 1899 ਅਤੇ 1900 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੌਰੇ 'ਤੇ ਬੋਲਿਆ ਅਤੇ ਗਾਇਆ, ਵੂਮੈਨਜ਼ ਫਾਰੇਨ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ, ਕਾਰਨੇਗੀ ਹਾਲ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸਟਾਪ ਸਮੇਤ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ ਬਰਡ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਬਿਸ਼ਪ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਸੀਲਾ ਬ੍ਰਾਈਟ ਮੈਕਲਾਰੇਨ, ਹੋਰਾਂ ਵਿੱਚ। 1909 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਲੈਕਚਰ ਟੂਰ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਰੈੱਡਕਲਿਫ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਵੀ ਰੱਖਿਆ।

ਉਸਨੇ ਵਰਲਡ ਸਟੂਡੈਂਟਸ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ 1907 ਵਿੱਚ ਟੋਕੀਓ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕੀਤੀ^[4] 1908 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਖਬਾਰ, ਰਫੀਕ-ਏ-ਨਿਸਵਾਨ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਬੁਕਰ ਟੀ. ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦੀ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ।^[1]

ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ

ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ 1909 ਦੇ ਲੈਕਚਰ ਟੂਰ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਦੇ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ, ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ 40 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਐਲਗਿਨ, ਇਲੀਨੋਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗਿਰਜਾਘਰ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਕਬਰ ਉੱਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, "ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਰੱਬ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸੀ।"^[5] ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ ਥੋਬਰਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੀਲਾਵਤੀ ਸਿੰਘ ਹੋਸਟਲ ਯਾਦਗਾਰੀ ਦਾਨ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ,^[6] ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[7]