ਸਵਰਾਜ ਵਿਦਵਾਨ

ਸਵਰਾਜ ਵਿਦਵਾਨ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Swaraj Vidwan) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਅਤੇ ਘੱਟ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਲਈ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ। ਉਹ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸਵਰਾਜ ਵਿਦਵਾਨ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ

ਜੀਵਨ

ਉਹ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਹਾਸ਼ੀਏ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। 2000 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਉਸਨੇ ਉੱਤਰਕਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸਸ਼ਕਤ ਕਰਨ ਲਈ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਵੈ-ਸਹਾਇਤਾ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 160 ਗਰੀਬ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਲਈ ਫੰਡਿੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 1200 ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਹੋਰ 500 ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਬਣਨ ਲਈ ਵਿੱਤ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। 800 ਲੜਕੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆਉਂਦੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਢੱਕਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਕੂਲੀ ਵਰਦੀ ਲਈ ਪੈਸੇ ਮਿਲੇ।^[1]

ਗੋਮੁਖ ਇੱਕ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ 120 ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 2013 ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਹਾਇਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।

2015 ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਹਿਲਾ ਦਿਵਸ ' ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ।^[2] ਉਹ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਪਹਿਲੇ ਅੱਠ ਨਾਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।^[3] ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[4]

ਵਿਦਵਾਨ ਬਲਾਤਕਾਰ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ,^[5] ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਉਹਨਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਪੀੜਤ ਇੱਕ ਨੀਵੀਂ ਜਾਤੀ ਤੋਂ ਹੈ।^[6] 2018 ਵਿੱਚ ਉਹ ਅਤੇ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਇੱਕ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਬਲਾਤਕਾਰ ਪੀੜਤਾ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਵਿਚੋਲਗੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਬਣਾਇਆ, ਉਸ ਦੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਵਿਦਵਾਨ ਪੁਲਿਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਨੂੰ ਕਤਲ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਹੇਠ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਸੀ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਮੌਤ ਅਸਲ ਬਲਾਤਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਛੁਪ ਰਹੀ ਹੈ।^[7]