ਸਹਿਜੀਵਨ

ਸਹਿ-ਜੀਵਨ ( ਯੂਨਾਨੀ συμβίωσις ਤੋਂ , symbíōsis, ਸਿਮਬਾਇਓਸਿਸ "ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣਾ", σύν ਤੋਂ , sýn , "ਇਕੱਠੇ", ਅਤੇ βίωσις , bíōsis, "ਜੀਵਤ") ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਪੀਸੀਆਂ ਦੇ ਦੋ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੰਬੀਓਂਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਆਪਸੀ, ਇੱਕਪਾਸੜ, ਜਾਂ ਪਰਜੀਵੀ ਹੋਵੇ। ^[2] 1879 ਵਿੱਚ, ਹੇਨਰਿਕ ਐਂਟੋਨ ਡੀ ਬੇਰੀ ਨੇ ਇਸਨੂੰ "ਅੱਡ ਅੱਡ ਬੇਮੇਲ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ" ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕਈ ਵਾਰ ਇੱਕ ਆਪਸੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਸੀਮਤ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵੇਂ ਸਿੰਬੀਓਂਟ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ^[2]

ਇੱਕ ਸਫ਼ਾਈ ਸਹਿਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕਲਾਉਨਫਿਸ਼ ਛੋਟੇ ਇਨਵਰਟੇਬਰੇਟਸ ਨੂੰ ਖਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰੀ ਐਨੀਮੋਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਕਲੋਨਫਿਸ਼ ਤੋਂ ਮਲ ਪਦਾਰਥ ਸਮੁੰਦਰੀ ਐਨੀਮੋਨ ਨੂੰ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਲੋਨਫਿਸ਼ ਨੂੰ ਐਨੀਮੋਨ ਦੇ ਡੰਗਣ ਵਾਲੇ ਸੈੱਲ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਡੰਗਾਂ ਨਾਲ਼ ਕਲੋਨਫਿਸ਼ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਕਲੋਨਫਿਸ਼ ਇੱਕ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਕੱਢਦੀ ਹੈ ਜੋ ਤਿਤਲੀ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਰੋਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਐਨੀਮੋਨ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਆਪਸਦਾਰੀ ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ^[1]

ਸਹਿ-ਜੀਵਨ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਸਿੰਬੀਓਂਟ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਿਣ ਲਈ ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਵਿਕਲਪਿਕ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਸਹਿ-ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਲਗਾਓ ਮੁਤਾਬਕ ਵੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਿੰਬੀਓਂਟ ਇੱਕ ਸਰੀਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਯੋਜਕ ਸਹਿ-ਜੀਵਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ-ਮੁਕਤ ਸਹਿ-ਜੀਵਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ^[3] ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਜੀਵ ਦੂਜੇ ਜੀਵ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਦੀਆਂ ਜੂੰਆਂ, ਇਸ ਨੂੰ ਐਕਟੋਸਿਮਬਿਓਸਿਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਦੂਜੇ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੋਰਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਿੰਬਿਓਡੀਨੀਅਮ, ਇਸਨੂੰ ਐਂਡੋਸਿਮਬਿਓਸਿਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ^{[4] [5]}