ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ

ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ (ਜਨਮ: 18 ਸਤੰਬਰ 1950)^[1] ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਾਨਾ ਕਵੀ ਕੈਫ਼ੀ ਆਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਸਟੇਜ ਅਦਾਕਾਰਾ ਸ਼ੌਕਤ ਆਜ਼ਮੀ ਦੀ ਧੀ ਹੈ, ਉਹ ਪੁਣੇ ਦੇ ਫ਼ਿਲਮ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ। ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1974 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪੈਰਲਲ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਬਣ ਗਈ। ਪੈਰਲਲ ਸਿਨੇਮਾ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਲਹਿਰ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਕ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਨਵ-ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।^[2][3] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਜ਼ਮੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਰਵ ਉੱਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਕਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਜਿੱਤਾਂ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।^[4] ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ ਵੀ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ 30ਵੇਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ “ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ” 'ਚ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।^[5] 1988 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।

ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ

ਆਜ਼ਮੀ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ 120 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਹੈ ਅਤੇ 1988 ਤੋਂ, ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਰੀਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਜ਼ਮੀ ਅਦਾਕਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਔਰਤ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਵੀ ਅਤੇ ਸਕਰੀਨ ਲੇਖਕ ਜਾਵੇਦ ਅਖ਼ਤਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।^[6] ਉਹ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਜਨਸੰਖਿਆ ਫੰਡ (ਯੂ.ਐਨ.ਪੀ.ਐਲ.ਏ.) ਦੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਰਾਜਦੂਤ ਹੈ। ਆਜ਼ਮੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਸਦਨ, ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੀ ਨਾਮਜ਼ਦ (ਅਣਪਛਾਤੀ) ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਦਿੱਤੀ।

ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ

ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਸਯੱਦ ਮੁਸਲਿਮ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਹੈਦਰਾਬਾਦ^[7] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਕੈਫ਼ੀ ਆਜ਼ਮੀ (ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ) ਅਤੇ ਸ਼ੌਕਤ ਆਜ਼ਮੀ (ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਇੰਡੀਅਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਥੀਏਟਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਸਟੇਜ ਅਦਾਕਾਰਾ) ਹਨ। ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਭਰਾ, ਬਾਬਾ ਆਜ਼ਮੀ ਇੱਕ ਸਿਨੇਮੇਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਤਨਵੀ ਆਜ਼ਮੀ ਵੀ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ। ਸ਼ਬਾਨਾ ਦਾ ਨਾਮ ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅਲੀ ਸਰਦਾਰ ਜਾਫ਼ਰੀ ਨੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੰਨੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਬਾਬਾ ਆਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋ: ਮਸੂਦ ਸਿਦੀਕੀ ਨੇ ਅਹਮੇਰ ਆਜ਼ਮੀ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਰਿਹਾ। ਬਚਪਨ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਬੰਧਾਂ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਸਿਖਾਇਆ; ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬੌਧਿਕ ਉਤੇਜਨਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਜਨੂੰਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ।^[8][9][10]

ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਕੁਈਨ ਮੈਰੀ ਸਕੂਲ ਮੁੰਬਈ ਵਿਖੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਸੇਂਟ ਜ਼ੇਵੀਅਰਜ਼ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮ ਐਂਡ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (ਐਫ.ਟੀ.ਆਈ.ਆਈ.) ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੇ ਕੋਰਸ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ: “ਮੈਨੂੰ ਜਯਾ ਭਾਦੁਰੀ ਨੂੰ ਇੱਕ (ਡਿਪਲੋਮਾ) ਫ਼ਿਲਮ, ਸੁਮਨ, ਵਿੱਚ ਵੇਖਣ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੈਰਾਨ ਹੋਈ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, 'ਮੇਰਿਆ ਰੱਬਾ, ਜੇ ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਜਾ ਕੇ ਮੈਂ ਉਹ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ।' ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ 1972 ਦੇ ਸਫ਼ਲ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਮੀ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਰਹੀ।^[11]

ਫ਼ਿਲਮੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ

ਸ਼ਬਾਨਾ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸ਼ਿਆਮ ਬੈਨੇਗਲ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਅੰਕੁਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਅਨੇਕ ਆਰਟ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਚੰਦ ਕਮਰਸ਼ੀਅਲ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵੀ ਕੀਤੀਆਂ ਲੇਕਿਨ ਉਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਜਗਮਗਾਉਂਦੀ ਦੁਨੀਆ ਤੱਕ ਮਹਿਦੂਦ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਬਲਕਿ ਗਰੀਬ ਕੱਚੀ ਆਬਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਮਸਲੇ ਹੱਲ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਬੀਹ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਹੋਈ ਇੱਕ ਲੰਮੀ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਅਤੇ ਆਖਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੇਘਰਿਆਂ ਨੂੰ ਘਰ ਦਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬੀ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਈ। ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ 2006 ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਨਵਾਜ਼ਿਆ ਗਿਆ।

ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ 1973 ਵਿੱਚ ਐਫ.ਟੀਆ.ਈ.ਆਈ. ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਖਵਾਜਾ ਅਹਿਮਦ ਅੱਬਾਸ ਦੇ "ਫ਼ਾਸਲਾ" ਨੂੰ ਸਾਇਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਾਂਤੀ ਲਾਲ ਰਾਠੌੜ ਦੀ ਪਰਿਣੀ 'ਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਸ਼ਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ "ਅੰਕੁਰ" (1974) ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ। ਨਵ-ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਆਰਥੂਸ ਵਿਧਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ, ਅੰਕੁਰ ਇੱਕ ਸੱਚੀ ਕਹਾਣੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਜੋ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਪਰੀ ਸੀ। ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਇੱਕ ਸ਼ਾਦੀਸ਼ੁਦਾ ਨੌਕਰ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਮੀਣ ਔਰਤ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮ ਲਈ ਆਜ਼ਮੀ ਅਸਲ ਚੋਣ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਫ਼ਲਤਾ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਸਰਬੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।

ਉਹ 1983 ਤੋਂ 1985 ਤੱਕ ਅਰਥ, ਖੰਡਰ ਅਤੇ ਪਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਗੌਡਮਦਰ (1999) ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫ਼ਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ, ਜਿਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪੰਜ ਹੋ ਗਈ।

ਆਜ਼ਮੀ ਦੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਨੇ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਨਿਭਾਈਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਦਾ ਅਸਲ-ਜੀਵਨ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵੇਸ਼ਵਾਘਰ ਦੀ ਮੈਡਮ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਭਾਰ ਵਧਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਸੁਪਾਰੀ ਵੀ ਚੱਬੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਚਿਤਰਣ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜਮਿਨੀ ਨਾਮ ਦੀ ਔਰਤ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਖੰਡਰ 'ਚ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ "ਮਾਸੂਮ" ਇੱਕ ਆਮ ਸ਼ਹਿਰੀ ਭਾਰਤੀ ਪਤਨੀ, ਘਰੇਲੂ ਔਰਤ ਤੇ ਮਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।

ਉਸ ਨੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਅਤੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਦੀਪਾ ਮਹਿਤਾ ਦੀ 1996 ਵਿੱਚ ਆਈ ਫ਼ਿਲਮ "ਫਾਇਰ" ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਇਕੱਲੀ ਔਰਤ ਰਾਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭਰਜਾਈ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ।

ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ

ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ
ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਨਾਮਜ਼ਦ
ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 27 ਅਗਸਤ 1997 – 26 ਅਗਸਤ 2003

Shabana Azmi at 2006 World Economic Forum

ਆਜ਼ਮੀ ਇੱਕ ਵਚਨਬੱਧ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁੰਨ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਬਚਾਅ ਅਤੇ ਏਡਜ਼ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਤੇ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਦੇ ਲਈ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ।^[12][13] ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਕਈ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਰਾਇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੀ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਨੇ ਸ਼ੰਕਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ ਪਬਲੀਸਿਟੀ ਚਲਾਕੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੂੰ ਗਲਤ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ ਵਜੋਂ ਉਭਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ।

ਉਸ ਨੇ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਈ ਨਾਟਕਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਹੈ। 1989 ਵਿੱਚ, ਸਵਾਮੀ ਅਗਨੀਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਅਸਗਰ ਅਲੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸ ਨੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਮੇਰਠ ਤੱਕ ਫਿਰਕੂ ਸਦਭਾਵਨਾ ਲਈ ਚਾਰ ਰੋਜ਼ਾ ਮਾਰਚ ਕੱਢਿਆ।

2019 ਦੀਆਂ ਆਮ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਕਨ੍ਹਈਆ ਕੁਮਾਰ ਲਈ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਬਿਹਾਰ ਤੋਂ ਬੇਗੁਸਾਰਈ, ਭਾਰਤੀ ਕਮਿ Communਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਸੀ ਪੀ ਆਈ) ਲਈ ਚੋਣ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ। [23]

ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ

ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ ਦੀ 1970 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਬੈਂਜਾਮਿਨ ਗਿਲਾਨੀ ਨਾਲ ਕੁੜਮਾਈ ਹੋਈਸੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਇਹ ਮੰਗਣੀ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।^[14] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ 9 ਦਸੰਬਰ 1984 ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੀਤਕਾਰ, ਕਵੀ ਅਤੇ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਕ ਜਾਵੇਦ ਅਖਤਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਅਖ਼ਤਰ-ਆਜ਼ਮੀ ਫ਼ਿਲਮ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਈ।^[15] ਇਹ ਅਖ਼ਤਰ ਦਾ ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਕ ਹਨੀ ਈਰਾਨੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼ਬਾਨਾ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ 2 ਬੱਚਿਆਂ (ਫਰਹਾਨ ਅਖ਼ਤਰ ਅਤੇ ਜ਼ੋਇਆ ਅਖਤਰ) ਦੇ ਪਿਤਾ ਤੇ ਵਿਆਹੁਤਾ ਆਦਮੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ 'ਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਜਤਾਇਆ ਸੀ।^[16][17] ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ ਫਰਾਹ ਨਾਜ਼ ਅਤੇ ਤੱਬੂ ਉਸ ਦੀ ਭਤੀਜੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਤਨਵੀ ਆਜ਼ਮੀ ਉਸ ਦੀ ਭਾਣਜੀ ਹਨ।

ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ

ਉਸ ਨੇ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪੈਰਲਲ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਸਕੈਨਡੇਨੇਵੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾਰਵੇਈ ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ, ਸਮਿਥਸੋਨੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਉਟ ਸ਼ਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ ਕਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੌਨ ਸ਼ਲੇਂਸਰ ਦੀ ਮੈਡਮ ਸੋਸੈਟਜ਼ਕਾ, ਨਿਕੋਲਸ ਕਲੋਟਜ਼ ਦੀ ਬੰਗਾਲੀ ਨਾਈਟ, ਰੋਲਾਂਡ ਜੋੱਫਜ਼ ਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਜੋਈ, ਚੈਨਲ 4 ਦੀ ਇਮੁਕੁਲੇਟ ਕਨਸੈਪਸ਼ਨ, ਬਲੇਕ ਐਡਵਰਡਜ਼ ਦੀ "ਸਨ ਆਫ਼ ਦ ਪਿੰਕ ਪੈਂਥਰ", ਅਤੇ ਇਸਮਾਈਲ ਮਰਚੈਂਟ ਦੀ ਇਨ ਕਸਟੱਡੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।

ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ

ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਵਾਰਡਸ

Azmi has received the National Film Award for Best Actress five times, making her the overall most-awarded actor in the function:^[18]

• 1975 – National Film Award for Best Actress, Ankur
• 1983 – National Film Award for Best Actress, Arth
• 1984 – National Film Award for Best Actress, Khandhar
• 1985 – National Film Award for Best Actress, Paar
• 1999 – National Film Award for Best Actress, Godmother

ਫ਼ਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡਸ

ਜੇਤੂ:

• 1978 – Filmfare Best Actress Award for Swami
• 1984 – Filmfare Best Actress Award for Arth
• 1985 – Filmfare Best Actress Award for Bhavna
• 2006 – Filmfare Lifetime Achievement Award
• 2017 - Filmfare Best Supporting Actress Award for Neerja

ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ:

• 1975 – Filmfare Best Actress Award for Ankur
• 1981 – Filmfare Best Actress Award for Thodisi Bewafaii
• 1984 – Filmfare Best Actress Award for Masoom
• 1984 – Filmfare Best Actress Award for Avtaar
• 1984 – Filmfare Best Actress Award for Mandi
• 1985 – Filmfare Best Actress Award for Sparsh
• 2003 – Filmfare Best Villain Award for Makdee
• 2004 – Filmfare Best Supporting Actress Award for Tehzeeb

ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਵਾਰਡਸ

• 1993: Best Actress award for Libaas in North Korea
• 1994: Best Actress award for Gautam Ghose's Patang at the Taorima Arte Festival in Italy
• 1996: Silver Hugo Award for Best Actress for Fire at the Chicago International Film Festival^[18]
• 1996: Outstanding Actress in a Feature Film, for Fire in L.A. Outfest^[18]

ਹੋਰ ਅਵਾਰਡਸ

• Azmi won the award for Best Actress (Hindi) at the Bengal Film Journalists' Association Awards (BFJA) for Ankur in 1975, Paar in 1984, Ek Pal in 1987, and Godmother in 1999. She won the Best Supporting Actress (Hindi) award for Tehzeeb in 2003.^[19]
• 1998: Star Screen Award Best Supporting Actress for Mrityudand.
• 2004: Zee Cine Award Best Actor in a Supporting Role- Female for Tehzeeb.
• 2005: Star Screen Awards – Best Performance in an Indian Film in English for Morning Raga

ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ

• 1988: Awarded the Padma Shri from the Government of India.
• 1988: Yash Bhartiya Award by the Government of Uttar Pradesh for highlighting women's issues in her work as an actress and activist.
• 1994: Rajiv Gandhi Award for "Excellence of Secularism"
• 1999: Mumbai Academy of the Moving Image, Significant Contribution to Indian Cinema.^[20]
• 2002: Martin Luther King Professorship award by the University of Michigan conferred on her in recognition of her contribution to arts, culture and society.
• 2003: She was conferred with an Honorary Doctorate by the Jadavpur University in West Bengal in 2003.^[21]
• 2006: Gandhi International Peace Award, awarded by Gandhi Foundation, London.^[22]
• 2007: ANR National Award by the Akkineni International Foundation^[23]
• 2007: She was conferred with an Honorary Doctorate in Art by Chancellor of the University Brandan Foster by the Leeds Metropolitan University in Yorkshire^[24]
• 2008: She was conferred with an Honorary Doctorate by the Jamia Milia Islamia on Delhi in 2008.^[21]
• 2009: She was honoured with the World Economic Forum's Crystal Award^[25]
• 2012: Awarded the Padma Bhushan by the Government of India.^[26]
• 2012: She was honoured by Walk of the Stars as her hand print was preserved for posterity at Bandra Bandstand in Mumbai.
• 2013: Awarded the Honorary Fellowship by the National Indian Students Union UK^[27]
• 2013: She was conferred with an Honorary Doctorate by Simon Fraser University.^[28]
• 2014: She was conferred with an Honorary Doctorate by TERI University on 5 February 2014.^[29]
• 2018: Power Brands awarded Shabana Azmi the Bharatiya Manavata Vikas Puraskar for being one of the greatest and most versatile thespians of Indian cinema, for being a champion of women's education and a consistent advocate for civil and human rights, equality and peace and for empowering lives every day through the Mijwan Welfare Society.^[30]