ਸਾਸਾਨੀ ਸਲਤਨਤ

ਸਾਸਾਨੀ ਸਲਤਨਤ ਇਸਲਾਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਖ਼ਰੀ ਇਰਾਨੀ ਸਲਤਨਤ ਸੀ। ਇਹ 400 ਸਾਲ ਤੱਕ ਲਹਿੰਦੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ 2 ਮੁੱਖ ਤਾਕਤਾਂ ਚੋਂ ਇੱਕ ਰਹੀ ਏ। ਸਾਸਾਨੀ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਇਰਦ ਸ਼ੇਰ ਉਲ ਨੇ ਪਾਰ ਥੀਆ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਇਰਦ ਵਾਣ ਚਹਾਰੁਮ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਸਤ ਦੇਣ ਦੇ ਕੇ ਰੱਖੀ। ਏਸ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਆਖ਼ਰੀ ਸਾਸਾਨੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਯਜ਼ਦਗਰਦ ਤੇ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਉਹਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਕੋਲੋਂ ਸ਼ਿਕਸਤ ਖਾਦੀ। ਸਾਸਾਨੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਅਮੂਮੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਚ ਅੱਜ ਦਾ ਸਾਰਾ ਈਰਾਨ, ਇਰਾਕ, ਆਰਮੀਨੀਆ, ਜਨੂਬੀ ਕਫ਼ਕਾਜ਼, ਜਨੂਬ ਮਗ਼ਰਿਬੀ ਵਸਤੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਮਗ਼ਰਿਬੀ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ, ਤੁਰਕੀ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸੇ, ਜ਼ਜ਼ੀਰਾ ਨਿੰਮਾ ਅਰਬ ਦੇ ਕੁੱਝ ਸਾਹਲੀ ਇਲਾਕੇ, ਖ਼ਲੀਜ-ਏ-ਫ਼ਾਰਿਸ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਤੇ ਜਨੂਬ ਮਗ਼ਰਿਬੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁੱਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਾਸਾਨੀ ਆਪਣੀ ਸਲਤਨਤ ਨੂੰ "ਈਰਾਨ ਸ਼ਹਿਰ" ਯਾਨੀ ਇਰਾਨੀ ਸਲਤਨਤ ਆਖਦੇ ਸਨ।

ਈਰਾਨ/ਐਰਾਨਸ਼ਹਰ
	ਪਹਿਲਵੀ ਲਿਪੀ ਚ ਨਾਂ
ਸਾਸਾਨੀ ਸਲਤਨਤ
224ਈ. ਤੋਂ 651ਈ. ਤੱਕfont>
ਸਾਸਾਨੀ ਸਲਤਨਤ ਆਪਣੀ ਇੰਤਹਾ ਤੇ, ਖ਼ੁਸਰੋ II ਦੇ ਅਹਿਦ ਚ (610ਈ.)
ਰਾਜਗੜ੍ਹ	ਇਰਦ ਸ਼ੇਰ ਖ਼ੁਆਰਾ (ਸ਼ੁਰੂ ਚ)
:	ਸਤੀਸੀਫ਼ੋਨ
ਬੋਲੀ	ਘਬਲੀ ਫ਼ਾਰਸੀ
ਧਰਮ	ਜ਼ਰਤਸ਼ਤੀ ਪਾਰਸੀ
ਤਰਜ਼ ਹਕੂਮਤ	ਮੁਤੱਲਿਕ ਅਲਾਨਾਨ ਬਾਦਸ਼ਾਹਤ
ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ
224ਈ. ਤੋਂ 241ਈ.	ਇਰਦ ਸ਼ੇਰ ਬਾਬਕਾਨ (ਪਹਿਲਾ)
632ਈ. ਤੋਂ 651ਈ.	ਯਜ਼ਦਗਰਦ III (ਆਖ਼ਰੀ)
ਤਰੀਖ਼
ਕਿਆਮ	ਸਨ 224ਈ.
ਅਰਬਾਂ ਹੱਥੋਂ ਖ਼ਾਤਮਾ	ਸਨ 550ਈ. ਚ
ਰਕਬਾ	74 ਲੱਖ ਮੁਰੱਬਾ ਕਿਲੋਮੀਟਰ

ਤਰੀਖ਼

ਸਾਸਾਨੀ ਸਲਤਨਤ ਦੀਬਨਿਆਦ ਅਸਤਖ਼ਰ ਚ ਇਰਦ ਸ਼ੇਰ ਬਾਬਕਾਨ ਨੇ ਰੱਖੀ, ਜਿਹੜਾ ਦੇਵੀ ਅਨਾਹੀਤਿਆ ਦੇ ਕਾਹਨਾਂ ਦੀ ਨਸਲ ਚੋਂ ਸੀ। ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਚ ਇਰਦ ਸ਼ੇਰ ਪਰ ਸੀਸ (ਅੱਜ ਦੇ ਸੂਬਾ ਫ਼ਾਰਸ) ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਬਣ ਗਿਆ।

ਪਹਿਲਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਦੌਰ (309ਈ. ਤੋਂ 379ਈ.)

ਦੂਜਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਦੌਰ (498ਤੋਂ 622ਈ.)

ਸਾਸਾਨੀ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਦੌਰ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਕਾਵਾਦ ਉਲ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦੌਰ-ਏ-ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਬਾਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਹਪਤਾਲੀਤਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ਼ ਕਾਵਾਦ ਉਲ ਨੇ ਬਾਜ਼ ਨਤੀਨੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। 502ਈ. ਚ ਉਸਨੇ ਆਰਮੀਨੀਆ ਚ ਥੀਵਡੋਸੀਵਪੋਲਸ ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਮਿਲ ਮਾਰ ਲਿਆ ਪੇ ਬਾਦ ਚ ਛੇਤੀ ਉਸਨੂੰ ਬਾਜ਼ ਨਤੀਨੀਆਂ ਨੇ ਵਾਪਸ ਖੋ ਲਿਆ। 503ਈ. ਚ ਉਸਨੇ ਦਰੀਏ-ਏ-ਦਜਲਾ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਆ ਮੈਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।

ਜ਼ਵਾਲ ਤੇ ਸਕੂਤ

ਖ਼ੁਸਰੋ ਦੋਮ ਨੇ ਬਾਜ਼ ਨਤੀਨੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜੰਗ ਚ ਅਗਰਚੇ ਕਾਮਯਾਬੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ਼ ਇਰਾਨੀ ਫ਼ੌਜ ਤੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਤੇ ਬਹੁਤ ਬੁਰਾ ਅਸਰ ਪਿਆ। ਕੌਮੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਭਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਚ ਖ਼ੁਸਰੋ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਭਾਰੀ ਟੈਕਸ ਆਇਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਹਰਕੁਲੀਸ (610ਈ. ਤੋਂ 641ਈ.) ਨੇ ਮੌਕੇ ਦਾ ਫ਼ੈਦਾ ਚੁੱਕਦੇ ਹੋਏ ਪੂਰੀ ਕੁੱਵਤ ਨਾਲ਼ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। 622ਹ ਤੇ 627ਈ. ਵਸ਼ਕਾਰ ਅਨਾਤੋਲਿਆ ਤੇ ਕਫ਼ਕਾਜ਼ ਚ ਫ਼ਾਰਸੀਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜੰਗਾਂ ਚ ਉਸਨੂੰ ਕਾਮਯਾਬੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ।