ਹਰਸ਼ਦ ਮਹਿਤਾ

ਹਰਸ਼ਦ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਾਲ ਮਹਿਤਾ (29 ਜੁਲਾਈ 1954 - 31 ਦਸੰਬਰ 2001) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਟਾਕ ਬ੍ਰੋਕਰ ਸੀ। 1992 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਭੂਤੀਆਂ ਦੇ ਘੁਟਾਲੇ ਵਿੱਚ ਹਰਸ਼ਦ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਮਾਰਕੀਟ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਜੋਂ ਬਦਨਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।^[1]

ਹਰਸ਼ਦ ਸ਼ਾਂਤੀਲਾਲ ਮਹਿਤਾ
ਜਨਮ	(1954-07-29)29 ਜੁਲਾਈ 1954 ਪਾਨੇਲੀ ਮੋਤੀ, ਗੁਜਰਾਤ, ਭਾਰਤ
ਮੌਤ	31 ਦਸੰਬਰ 2001(2001-12-31) (ਉਮਰ 47) ਥਾਣੇ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ, ਭਾਰਤ
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ	ਭਾਰਤੀ
ਨਾਗਰਿਕਤਾ	ਭਾਰਤ
ਪੇਸ਼ਾ	ਵਪਾਰੀ ਸਟਾਕ ਦਲਾਲ
ਅਪਰਾਧਿਕ ਸਜ਼ਾ	5 ਸਾਲ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਕੈਦ

ਹਰਸ਼ਦ ਉੱਤੇ ਲਗਾਏ ਗਏ 27 ਅਪਰਾਧਿਕ ਦੋਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਉਸਨੂੰ 2001 ਵਿੱਚ 47 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ (ਅਚਾਨਕ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਨਾਲ) ਸਿਰਫ ਚਾਰ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।^[2] ਇਹ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਹਰਸ਼ਦ ਨੇ ਥੋਥੀਆਂ ਬੈਂਕ ਰਸੀਦਾਂ ਨਾਲ ਪੈਸੇ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕਰਕੇ ਸਟਾਕਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਦੀ ਫਰਮ ਨੇ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ "ਰੈਡੀ ਫਾਰਵਰਡ" ਲੈਣ-ਦੇਣ ਲਈ ਦਲਾਲੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਰਸ਼ਦ ਨੂੰ ਬੰਬੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ^[3] ਨੇ 100 ਬਿਲੀਅਨ ਰੁਪਏ (US$1.3 ਬਿਲੀਅਨ) ਦੇ ਵਿੱਤੀ ਘੁਟਾਲੇ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਬੰਬੇ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ (BSE) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਘੁਟਾਲੇ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਬਾਂਬੇ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ (ਬੀਐਸਈ) ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਖਾਮੀਆਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਸੇਬੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਖਾਮੀਆਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਲਈ ਨਵੇਂ ਨਿਯਮ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਉਸ ਉੱਤੇ 9 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚੱਲਿਆ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ 2001 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।^[4][5]

ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ

ਹਰਸ਼ਦ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਾਲ ਮਹਿਤਾ ਦਾ ਜਨਮ 29 ਜੁਲਾਈ 1954 ਨੂੰ ਪਨੇਲੀ ਮੋਤੀ, ਰਾਜਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੁਜਰਾਤੀ ਜੈਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਬਚਪਨ ਬੋਰੀਵਲੀ ਵਿੱਚ ਬੀਤਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਸਨ।

ਪੜ੍ਹਾਈ

ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਨਤਾ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ, ਕੈਂਪ 2 ਭਿਲਾਈ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ। ਕ੍ਰਿਕਟ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ, ਹਰਸ਼ਦ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੰਮ ਲੱਭਣ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਆ ਗਿਆ।^[6] ਹਰਸ਼ਦ ਨੇ 1976 ਵਿੱਚ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤਰਾਏ ਕਾਲਜ, ਬੰਬਈ ਤੋਂ ਬੀ.ਕਾਮ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕਈ ਨੌਕਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ।^[7]