ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ

ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ (ਉੜੀ ਸ਼ਾਹੀ, ਊਡੀ ਸ਼ਾਹੀ, ^{[1] [2]} ਜਾਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸ਼ਾਹੀ, ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ^[3] 822-1026 ਈਸਵੀ) ਇੱਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਅਰੰਭਕ ਮੱਧਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਕਾਬੁਲਿਸਤਾਨ, ਗੰਧਾਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਬੋਲਬਾਲਾ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ. ਅਤੀਤ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਕੇਵਲ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਰਵਿਆਂ, ਸਿੱਕਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ

ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਬਾਰੇ ਅਧਿਐਨ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਿਲ਼ਦੇ ਹਨ। ^[4]

ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ- ਜੇਮਜ਼ ਪ੍ਰਿੰਸੇਪ, ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਕਨਿੰਘਮ, ਹੈਨਰੀ ਮੀਅਰਸ ਇਲੀਅਟ, ਐਡਵਰਡ ਥਾਮਸ ਆਦਿ- ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ, ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਸੀ। ^[5] ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਿਸਥਾਰਿਤ ਪੁਸਤਕ ਪਟਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਯੋਗੇਂਦਰ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨੇ 1972 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਸੀ; ਉਸਨੇ ਰਾਜਤਰੰਗਿਨੀ ਦੀ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਪਰ ਸਿੱਕਿਆਂ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਨ। ^[5] ਅਗਲੇ ਸਾਲ, ਦੀਨਾ ਬੰਧੂ ਪਾਂਡੇ - ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ - ਨੇ ਆਪਣਾ ਡਾਕਟਰਲ ਖੋਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਪਰ ਮੁਸਲਿਮ ਸਰੋਤਾਂ, ਸਿੱਕਿਆਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਖੰਗਾਲਣ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਸਨ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਰਬੀ/ਫ਼ਾਰਸੀ ਇਤਹਾਸ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਿਰਭਰਤਾ ਕਾਰਨ ਹੋਈਆਂ।^[5] ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਬੇਕਾਰ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ^[4]

1979 ਵਿੱਚ, ਅਬਦੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਨੇ ਆਰਥਰ ਲੇਵੇਲਿਨ ਬਾਸ਼ਮ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਤੁਰਕ ਸ਼ਾਹੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਦੇ "ਇਤਿਹਾਸ, ਪੁਰਾਤੱਤਵ, ਸਿੱਕਾ, ਅਤੇ ਪੈਲੀਓਗ੍ਰਾਫੀ" ਉੱਤੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ। ^{[4] [5]} ਉਸਨੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਅਥਾਰਟੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ^{[4] [6]} 2010 ਵਿੱਚ, ਮਾਈਕਲ ਡਬਲਯੂ. ਮੀਸਟਰ — ਯੂਪੈਨ ਵਿਖੇ ਕਲਾ-ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਚੇਅਰ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ — ਨੇ ਸਾਹੀ ਦੇ ਮੰਦਰ-ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮੋਨੋਗ੍ਰਾਫ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ; ਉਸਨੇ ਰਹਿਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ^[6] 2017 ਵਿੱਚ, ਇਜਾਜ਼ ਖਾਨ ਨੇ "ਉੱਤਰੀ-ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ[ਆਂ] ਦੇ ਬੰਦੋਬਸਤ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ" ਉੱਤੇ ਲੈਸਟਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ। ^[4]

ਸਰੋਤ

ਸਾਹਿਤ

ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਹਿਤ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ। ਤੁਰਕ ਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਦੇ ਉਲਟ, ਗੁਆਂਢੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ - ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਗਜ਼ਨਵੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ ਖੰਡਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ^[4] ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਕਲਹਣ ਦੀ ਰਾਜਤਰੰਗੀਨੀ (1148-1149) ਹੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ^[4] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਅਲ-ਬਰੂਨੀ (ਅੰ. 1030) ਦੀ ਤਾਰੀਖ਼-ਅਲ-ਹਿੰਦ, ਅਬੂਲ-ਫ਼ਜ਼ਲ ਬੇਹਾਕੀ (ਅੰਦ. 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ),ਦੀ ਤਾਰੀਖ-ਏ-ਬੇਹਾਕੀ, ਅਬੂ ਸਈਦ ਗਰਦੇਜ਼ੀ ਦੀ ਜ਼ੈਨ ਅਲ-ਅਖ਼ਬਾਰ, ਅਤੇ ਅਲ-ਉਤਬੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ-ਏ ਯਾਮਿਨੀ (ਸੀ. 1020) ਹਨ। ^{[4] [5] [5]}