Śniatyn

Śniatyn^[2] (ukr. Снятин, Sniatyn) – miasto na Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim, nad Prutem, siedziba rejonu śniatyńskiego.

Śniatyn

Снятин

Śniatyń, kościół M. B. Szkaplerznej
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	iwanofrankiwski
Rejon	śniatyński
Powierzchnia	35,29 km²
Populacja (2018) • liczba ludności	9965[1]
Nr kierunkowy	+380 3476
Kod pocztowy	78300–78304
Tablice rejestracyjne	AT
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego Śniatyn
Położenie na mapie Ukrainy Śniatyn
48°27′N 25°34′E
Strona internetowa

Miasto królewskie lokowane w 1411 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim^[3]. Śniatyn uzyskał prawo składu w 1635 roku^[4].

Historia

Miejscowość była wzmiankowana w 1158 roku^[5]. W 1415 roku w Śniatynie przebywał król Władysław Jagiełło, który przyjął tu hołd wojewody mołdawskiego Aleksandra. W 1448 roku Kazimierz IV Jagiellończyk obdarował Śniatyn miejskim prawem niemieckim. W 1485 roku w mieście przebywał król Kazimierz Jagiellończyk. W marcu 1576 roku w Śniatyniu przebywał Stefan Batory witany tu przez możnowładców po wyborze na króla.

W 1628 r. król Zygmunt III zezwolił Ormianom na osiedlanie się w Śniatyniu, nadając im szereg przywilejów, łącznie z prawem do postawienia własnego kościoła. Pierwszą drewnianą świątynię wznieśli oni w 1631 r^[6].

W latach 1751–1788 w Śniatyniu rezydowali biskupi bakowscy.

W 1788 r. w wyniku kasaty józefińskiej zlikwidowano kościół i klasztor dominikański w Śniatyniu, ufundowany w 1643 r. przez starostę śniatyńskiego Piotra Potockiego^[7].

W dobie rozbiorów Śniatyn znalazł się w zaborze austriackim. Leżał w cyrkule halickim i stał się siedzibą władz ósmego dystryktu – Śniatyn^[8]. Od 1867 roku był siedzibą powiatu śniatyńskiego^[9]. Do 1914 roku linia kolejowa oraz przejście graniczne Galicji i Bukowiny.

W II Rzeczypospolitej siedziba powiatu śniatyńskiego w województwie stanisławowskim. W tym czasie Śniatyn został określony „miastem winogron i orzechów”^[10]. Do 1937 burmistrzem miasta był Stanisław Wierzbiański^[11].

12 września 1939 r. do stacji kolejowej w Śniatynie dotarła kolumna samochodów z 75 tonami złota z Banku Polskiego w Warszawie oraz z jego filii w Brześciu, Zamościu i Siedlcach. Transport ten zorganizowali płk Ignacy Matuszewski i mjr Henryk Floyar-Rajchman. Nazajutrz skrzynie ze złotem zostały przeładowane do pociągu i skierowano poprzez Rumunię, Turcję i Syrię do Francji, gdzie przekazano je rządowi Rzeczypospolitej^[12].

Do wydarzeń tych nawiązuje film Bohdana Poręby „Złoty pociąg”^[13].

W nocy z 17 na 18 września do miasta wkroczyli Sowieci. W lutym 1940 NKWD zesłało na Syberię 27 polskich rodzin (ok. 100 osób), głównie rodzin oficerów, policjantów i urzędników. Kolejna deportacja miała miejsce w kwietniu 1940. Dokładna liczba osób wówczas zesłanych nie jest znana. W dniach 6–14 listopada 1942 Gestapo na podstawie donosów Ukraińskiej Policji Pomocniczej dokonało w Śniatyniu masowych aresztowań Polaków, z których większość wywieziono do KL Lublin (Majdanek), gdzie część z nich zginęła m.in. ks. proboszcz Leopold Kaściński. W 1942 gestapowcy i policjanci ukraińscy przeprowadzili likwidację getta w Śniatynie, rozstrzeliwując w okolicznych lasach ok. 5000 Żydów. W latach 1942–1944 zamordowano w mieście lub w jego pobliżu 15 Polaków. 29 marca 1944 r. do miasta wkroczyli ponownie Sowieci^[14][15].

Po II wojnie światowej wysiedlono ze Śniatynia Polaków, z których wielu osiedliło się w Brzegu Dolnym^[16]. .

W 1978 roku do Śniatynia włączono wsie Kułaczyn (Кулачин) i Mikulińce (Микулинці)^[17].

W 1989 miasto Śniatyn liczyło 11 213 mieszkańców^[18].

W 2013 liczyło 10 106 mieszkańców^[19].

Zabytki

• Klasycystyczny ratusz, zbudowany w 1861 przez burmistrza Marcelego Niemczewskiego;
• Kościół Matki Bożej Szkaplerznej, zbudowany w miejsce drewnianego kościoła w 1721 r., rozbudowany w 1935 r., czynny^[20];
• Cmentarz miejski z pochówkiem błogosławionej Marty Wieckiej oraz wieloma zabytkowymi nagrobkami;
• Kościół ormiański Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zbudowany w l. 1801–1805. Dziś nieczynny, przez pewien czas wykorzystywany jako sala gimnastyczna technikum^[21].
• Drewniana cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego, 1886;
• Drewniana cerkiew z dzwonnicą z 1906;
• Drewniana cerkiew pw. Jana Ewangelisty;
• Zamek – zbudowany przez Michała Mużyło Buczackiego^[22], wojewodę podolskiego, kasztelana kamienieckiego, starostę śniatyńskiego i kołomyjskiego. Aż do wybudowania ratusza funkcję wieży obserwacyjnej wypełniała nieistniejąca dziś wieża tego zamku, który znajdował się w obrębie dzisiejszej ulicy Kuzniecznej, szkoły-internatu, szwalni i dzisiejszego ratusza. Przez długi czas mieszkańców pozostałej części miasta nazywano „zabramnikami”^[23].
• Pomnik Stefana Batorego, odsłonięty 3 lipca 1904 w parku koło budynku TG „Sokół”, o formie kamiennej piramidy zwieńczonej przedstawieniem orła. Na tablicy czarny napis: „1576 – Królowi Stefanowi Batoremu – Ziemia śniatyńska – 1904”. Na poszczególnych kamieniach piramidy wyryte miejsca bitew Batorego: Tczewo, Połock, Psków, Wielkie Łuki, Uświat, Wieliż^[24].
• Budynek byłego Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Franciszka Karpińskiego

• 
  Kościół ormiańskokatolicki Zaśnięcia NMP
• 
  Ratusz
• 
  Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego
• 
  Ul. Szewczenki
  (dawniej ul. Główna, Droga Cesarska)
• 
  Dom, ul. Kosnjatina 31 (d. ul. Ormiańska)
• 
  Kamieniczka, ul. Szewczenki 141

Sport

W czasach II RP siedzibę miał tu klub piłkarski Sokół Śniatyn.

Związani ze Śniatyniem

• Wasyl Andrusiak (1912–1946) – ukraiński wojskowy, urodzony w Śniatynie;
• Kajetan Amirowicz (1881–1965) – ormiańskokatolicki proboszcz w Śniatynie^[25];
• Stepan Borhun (ur. 1985) – ukraiński piłkarz, urodzony w Śniatynie;
• Michał i Weronika Halkiewowie – polscy Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, którzy ukrywali ośmioro Żydów^[26]
• Semen Horuk (1873–1920) – ukraiński dziennikarz, oficer Legionu Ukraińskich Strzelców Siczowych i Ukraińskiej Armii Halickiej, urodzony w Śniatynie;
• Natalija Kobrynska (1855–1920) – ukraińska pisarka epoki impresjonizmu, zamieszkiwała Śniatyn;
• Tadeusz Łączyński (1913-1988) – polski duchowny rzymskokatolicki, urodzony w Śniatynie;
• Roman Palester (1907–1989) – polski kompozytor, urodzony w Śniatynie;
• Tadeusz Kazimierz Sas-Zubrzycki (1876–1928) – kapitan rezerwy Wojska Polskiego, literat, urodzony w Śniatynie;
• Wasyl Stefanyk (1871–1936) – ukraiński poeta i polityk, kształcił się w Śniatynie;
• Roman Stepankow (ur. 1989) – ukraiński piłkarz, urodzony w Śniatynie
• Roman Turyn (1900–1979) – ukraiński malarz i kolekcjoner, urodzony w Śniatynie;
• Marta Wiecka (1874–1904) – polska szarytka, błogosławiona rzymskokatolicka, zmarła i pochowana w Śniatynie.
• Wita Szulc (1941–2021) – prekursorka polskiej arteterapii, autorka publikacji poświęconych arteterapii, a także Kresom, urodzona w Śniatynie.