15 września
data / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące 15 września?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
POKAŻ WSZYSTKIE PYTANIA
15 września jest 258. (w latach przestępnych 259.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 107 dni.
- Imieniny obchodzą: Albin, Dolores, Ekhard, Eutropia, Filotea, Filoteusz, Jakert, Jeremi, Jeremiasz, Kamil, Katarzyna, Lolita, Maria, Nicetas, Nikomedes, Roland, Teodor i Walerian.
- Gwatemala, Honduras, Kostaryka, Nikaragua, Salwador – Dzień Niepodległości
- Japonia – do 2003 Dzień Szacunku dla Starszych (keiro-no hi); od 2003 Dzień Szacunku dla Starszych przypada na trzeci poniedziałek września
- Międzynarodowe:
- Europejski Dzień Prostaty[1] (ustanowiony z inicjatywy pacjentów przez Europejskie Towarzystwo Urologiczne (EAU) w 2006 roku)
- Międzynarodowy Dzień Demokracji (ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2007)[2]
- Polska
- Dzień Solidarności z Osobami Chorymi na Schizofrenię (w ramach programu Światowego Towarzystwa Psychiatrycznego (WPA) „Schizofrenia – Otwórzcie Drzwi” z 1996, w Polsce od 2002; program objęty jest patronatem Ministerstwa Zdrowia oraz Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej)[3][4]
- Dzień Opakowań (ustanowiony w 2007 roku przez Polską Izbę Opakowań)[5]
- Słowacja – święto Matki Boskiej Bolesnej, patronki Słowacji
- Wielka Brytania – dzień upamiętniający bitwę o Anglię
- Wspomnienia i święta w Kościele katolickim[6][7] obchodzą:
- 1339 – Zakończył się polsko-krzyżacki proces warszawski.
- 1454 – Król Kazimierz IV Jagiellończyk wydał wymuszony przez szlachtę wielkopolską przywilej cerekwicki.
- 1463 – Wojna trzynastoletnia: w bitwie na Zalewie Wiślanym flota gdańsko-elbląska (25 okrętów) rozbiła flotę krzyżacką (44 okręty).
- 1485 – Hospodar mołdawski Stefan III Wielki złożył w Kołomyi hołd lenny królowi Kazimierzowi IV Jagiellończykowi.
- 1618 – Powódź w Grudziądzu.
- 1697 – W katedrze wawelskiej odbyła się koronacja Augusta II Mocnego na króla Polski.
- 1702 – III wojna północna: w wyniku podpalenia przez szwedzkich żołnierzy wybuchł groźny pożar zamku wawelskiego.
- 1719 – Poświęcono kościół św. Jerzego w Gliwicach-Ostropie.
- 1761 – Wojna siedmioletnia: zwycięstwo wojsk pruskich nad rosyjskimi w bitwie pod Gostyniem.
- 1769 – Porażka Konfederatów barskich w bitwie pod Łomazami.
- 1793:
- Rozwiązano Konfederację targowicką.
- Zawiązano Konfederację grodzieńską.
- 1883 – Ukazało się pierwsze wydanie czasopisma „Proletariat”.
- 1887 – Otwarto Wielką Synagogę w Gdańsku.
- 1914 – I wojna światowa: zwycięstwo wojsk niemieckich nad rosyjskimi w bitwie nad jeziorami mazurskimi (8-15 września).
- 1926 – Uruchomiono rozgłośnię radiową w Wolnym Mieście Gdańsku.
- 1935:
- Odbyły się wybory do Senatu RP.
- Transatlantyk „Piłsudski” wypłynął w swój dziewiczy rejs do Nowego Jorku.
- W rozegranym we Wrocławiu towarzyskim meczu piłkarskim Niemcy pokonały Polskę 1:0.
- W Warszawie rozpoczęły się balonowe zawody o Puchar Gordona Bennetta, zakończone trzecim w historii zwycięstwem polskiej załogi (Zbigniew Burzyński i Władysław Wysocki), dzięki czemu Polska otrzymała trofeum na stałe.
- 1938 – Premiera komedii filmowej Paweł i Gaweł w reżyserii Mieczysława Krawicza.
- 1939 – Kampania wrześniowa:
- Hans Frank został mianowany szefem wyższego zarządu cywilnego okupowanych ziem polskich przy naczelnym dowództwie Wehrmachtu Ober-Ost.
- Niemcy przeprowadzili pierwszą zbiorową egzekucję w okupowanych Chojnicach.
- Wehrmacht zajął Białystok i Przemyśl.
- W odwecie za zabicie oficera Wehrmachtu w Cechówce (dziś część Sulejówka) Niemcy zamordowali co najmniej 58 Polaków.
- 1944 – 46. dzień powstania warszawskiego: po ciężkich walkach Niemcy zdobyli Sielce (na Mokotowie). Polacy najsilniej bronili Śródmieścia, Żoliborza i częściowo Mokotowa.
- 1948 – Założono klub piłkarski Stal Kraśnik
- 1949:
- Rozpoczął się IV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
- Ukazało się pierwsze wydanie rzeszowskiego dziennika „Nowiny”.
- 1967 – Premiera komedii filmowej Sami swoi w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego.
- 1968 – Jan Kudra wygrał 25. Tour de Pologne.
- 1972 – Premiera filmu Ocalenie w reżyserii Edwarda Żebrowskiego.
- 1973 – Wszedł do służby duży kuter torpedowy ORP „Odważny”.
- 1978 – Otwarto Muzeum Karykatury w Warszawie.
- 1981 – Rozpoczął się ostatni rejs „Daru Pomorza”.
- 1988 – Stanisław Skalski, najlepszy polski as myśliwski z okresu II wojny światowej, został awansowany do stopnia generała brygady.
- 1990:
- Mieczysław Karłowicz wygrał 47. Tour de Pologne.
- Na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie odbył się ponowny pogrzeb zmarłego w 1942 roku w Nowym Jorku gen. Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego.
- 1993 – Ostatnie jednostki Północnej Grupy Wojsk Armii Rosyjskiej opuściły Legnicę.
- 1996 – Rosjanin Wiaczesław Dżawanian wygrał 53. Tour de Pologne.
- 2000 – Sejm RP przyjął ustawę Kodeks spółek handlowych.
- 2002 – Francuz Laurent Brochard wygrał 59. Tour de Pologne.
- 2006 – Premiera filmu Samotność w sieci w reżyserii Witolda Adamka.
- 2007 – Belg Johan Vansummeren wygrał 64. Tour de Pologne.
- 2019 – Otwarto stacje drugiej linii warszawskiego metra: Szwedzka, Targówek Mieszkaniowy i Trocka.
- 533 – Wojna Cesarstwa Bizantyńskiego z Wandalami: wódz bizantyński Belizariusz zdobył Kartaginę.
- 608 – Bonifacy IV został papieżem.
- 668 – Cesarz bizantyński Konstans II został zamordowany w Syrakuzach podczas kąpieli przez swego dworzanina. Nowym cesarzem został jego najstarszy syn Konstantyn IV.
- 921 – Księżna czeska Ludmiła została uduszona na polecenie swej synowej Drahomiry.
- 1231 – Został zamordowany książę Bawarii i Palatynatu Ludwik I Bawarski.
- 1324 – W rejonie francuskiego miasta Metz wybuchła tzw. wojna czterech władców.
- 1440 – Francuski arystokrata Gilles de Rais został aresztowany wraz ze wspólnikami pod zarzutem dokonania porwań, tortur, gwałtów i morderstw na co najmniej 30 dzieciach.
- 1464 – (lub 14 września) Zwycięstwo wojsk albańsko-weneckich pod wodzą Skanderbega nad osmańskimi w bitwie pod Ochrydą.
- 1521 – Teodozjusz został hospodarem Wołoszczyzny.
- 1590:
- Kardynał Giambattista Castagna został wybrany na papieża i przyjął imię Urban VII.
- Trzęsienie ziemi z epicentrum 30–40 km na zachód od Wiednia.
- 1644 – Kardynał Giovanni Battista Pamfili został wybrany na papieża i przyjął imię Innocenty X
- 1682 – Pojawiła się Kometa Halleya. Edmond Halley odkrył jej periodyczność i przewidział powrót w 1758 roku.
- 1732 – Jeremiasz III został po raz drugi ekumenicznym patriarchą Konstantynopola.
- 1762 – Odbyła się intronizacja Go-Sakuramachi, ostatniej kobiety-cesarza Japonii.
- 1771 – Wybuchło powstanie moskiewskie, które zostało wywołane radykalnymi działaniami władz w celu zwalczenia epidemii dżumy.
- 1776 – Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych: zwycięstwo wojsk brytyjskich w bitwie nad Kip’s Bay.
- 1777 – Wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych: gen. George Washington promował Kazimierza Pułaskiego na stopień generała brygady kawalerii amerykańskiej.
- 1780 – W Mannheim założono stowarzyszenie meteorologiczne Societas Meteorologica Palatina.
- 1801 – Aleksander I Romanow został koronowany w Petersburgu na cesarza Rosji.
- 1813 – Powstanie Ośmiu Trygramów: nieudany atak powstańców na Zakazane Miasto w Pekinie.
- 1821 – Kostaryka, Gwatemala, Honduras, Nikaragua i Salwador proklamowały niepodległość (od Hiszpanii)
- 1830 – Podczas otwarcia linii kolejowej Liverpool-Manchester zginął polityk William Huskisson, pierwsza znana ofiara wypadku kolejowego.
- 1831 – Odbył się pierwszy kurs parowozu John Bull, skonstruowanego przez Roberta Stephensona.
- 1835 – Charles Darwin przybył na pokładzie statku HMS „Beagle” na wyspy Galapagos.
- 1851 – Na chorwackiej wyspie Krk znaleziono płytę z Baški, z napisem w głagolicy z ok. 1100 roku.
- 1857 – Niemiecki astronom Robert Luther odkrył planetoidę (47) Aglaja.
- 1859 – Otwarto Teatr Wielki w Göteborgu.
- 1861 – Wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w bitwie pod Cheat Mountain.
- 1862 – Wojna secesyjna: zwycięstwo Konfederatów w bitwie o Harpers Ferry.
- 1864 – Podpisano francusko-włoską Konwencję wrześniową.
- 1875 – 150-300 osób zginęło w wyniku przejścia huraganu nad miastem Indianola w Teksasie.
- 1879 – Przyjęto oficjalnie hymn Salwadoru.
- 1883 – Założono Uniwersytet Teksański w Austin.
- 1890 – Wybuchł największy pożar w historii warownego zespołu pałacowego Alhambra w hiszpańskiej Grenadzie.
- 1893 – Francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę (373) Melusina.
- 1894 – Wojna chińsko-japońska: zwycięstwo wojsk japońskich w bitwie pod Pjongjangiem.
- 1896 – W czasie kontrolowanego zderzenia dwóch lokomotyw koło Waco w Teksasie zginęło 3 gapiów, a kilkuset zostało rannych.
- 1900 – Została założona jedna z głównych przedwojennych japońskich partii politycznych Rikken Seiyūkai.
- 1903 – Założono brazylijski klub piłkarski Grêmio Porto Alegre.
- 1910 – Partia Południowoafrykańska wygrała pierwsze po utworzeniu Związku Południowej Afryki wybory parlamentarne.
- 1911 – W portugalskim Porto założono klub piłkarski Académico FC.
- 1914 – I wojna światowa: zakończyła się I bitwa pod Aisne.
- 1915 – I wojna światowa: u wybrzeża Norwegii brytyjski okręt podwodny HMS E16 zatopił niemiecką jednostkę tej samej klasy SM U-6, w wyniku czego zginęły 24 spośród 29 osób na pokładzie.
- 1916 – I wojna światowa: nad Sommą armia brytyjska po raz pierwszy w historii użyła w walce czołgów.
- 1920:
- Jan Černý został premierem Czechosłowacji.
- Założono norweski klub piłkarski Tromsø IL.
- 1928 – W amerykańskim stanie Utah utworzono Park Narodowy Bryce Canyon.
- 1935 – Reichstag uchwalił tzw. ustawy norymberskie ustanawiające rasizm w III Rzeszy. Sztandar NSDAP został ustanowiony flagą państwową.
- 1938 – W Bad Godesberg odbyły się rozmowy premiera Wielkiej Brytanii Neville’a Chamberlaina z Adolfem Hitlerem na temat roszczeń III Rzeszy wobec Czechosłowacji.
- 1939 – Okręt podwodny ORP „Orzeł” został internowany w porcie w Tallinnie przez władze estońskie.
- 1940:
- W Wielkiej Brytanii sformowano Polską Eskadrę Balonową.
- Kulminacyjny dzień bitwy o Anglię i rekord zestrzeleń polskich pilotów: 26 niemieckich samolotów w ciągu jednego dnia.
- 1941 – Rozpoczęto seryjną produkcję radzieckiego czołgu T-60.
- 1942:
- Bitwa o Atlantyk: niemiecki okręt podwodny U-261 został zatopiony u wybrzeży Szetlandów bombami głębinowymi przez brytyjski bombowiec Armstrong Whitworth Whitley, w wyniku czego zginęła cała, 43-osobowa załoga.
- Wojna na Pacyfiku: koło Wysp Salomona japoński okręt podwodny I-19 wystrzelił najskuteczniejszą salwę II wojny światowej. Z 6 torped jedna zatopiła niszczyciel USS „O’Brien”, druga uszkodziła pancernik USS „North Carolina”, trzy kolejne lotniskowiec USS „Wasp” (dobity torpedami amerykańskimi), a szósta omal nie trafiła w lotniskowiec USS „Hornet”.
- 1943:
- Prezydentem Realu Madryt obwołano Santiago Bernabéu, który przez ponad trzy dekady pracy na tym stanowisku stworzył najpotężniejszy klub piłkarski w historii.
- W północnej części Włoch powstała faszystowska Włoska Republika Socjalna z Benito Mussolinim na czele.
- 1944:
- Front wschodni: klęska wojsk niemieckich podczas próby desantu na fińskiej wyspie Suursaari (operacja „Tanne Ost”).
- Wojna na Pacyfiku: rozpoczęła się bitwa o Peleliu.
- 1946 – Powstała Ludowa Republika Bułgarii.
- 1947 – Utworzono Wolne Terytorium Triestu.
- 1949 – Konrad Adenauer został pierwszym kanclerzem RFN.
- 1950:
- Nuri as-Sa’id został po raz szósty premierem Iraku.
- Wojna koreańska: rozpoczęła się bitwa o Inczon.
- 1953 – W Chorwacji utworzono Park Narodowy Risnjak.
- 1955 – W Paryżu ukazała się powieść Vladimira Nabokova Lolita.
- 1956:
- Korea Południowa wygrała pierwszy turniej o Puchar Azji w Piłce Nożnej rozgrywany w Hongkongu.
- Pierwszy radziecki samolot pasażerski z napędem turboodrzutowym Tu-104 odbył swój pierwszy komercyjny lot (z Moskwy do Irkucka).
- 1959:
- Na terenie szkoły podstawowej w Houston w Teksasie 49-letni Paul Harold Orgeron, któremu poprzedniego dnia odmówiono zapisania do niej jego 7-letniego syna, zdetonował ładunek wybuchowy, zabijając siebie, nauczycielkę, dozorcę i troje dzieci (w tym syna) oraz raniąc dyrektora i 17 uczniów.
- Nikita Chruszczow jako pierwszy przywódca ZSRR przybył z wizytą do USA.
- 1960 – Premiera japońskiego filmu Zły śpi spokojnie w reżyserii Akiry Kurosawy.
- 1963 – cztery nastoletnie dziewczynki zginęły w zamachu bombowym przeprowadzonym przez Ku Klux Klan na kościół baptystów przy 16th Street w Birmingham w amerykańskim stanie Alabama.
- 1967 – Otwarto Brücke-Museum w Berlinie.
- 1969 – Premiera brytyjskiego filmu wojennego Bitwa o Anglię w reżyserii Guya Hamiltona.
- 1970 – Gen. Muhammad Dawud al-Abbasi został premierem Jordanii.
- 1973 – Karol XVI Gustaw został królem Szwecji.
- 1974:
- 75 osób zginęło w katastrofie samolotu Boeing 727 w południowowietnamskim mieście Phan Rang-Tháp Chàm.
- Na przedmieściach Moskwy odbyła się wystawa obrazów niezależnych malarzy, brutalnie rozpędzona przez służby bezpieczeństwa (tzw. „wystawa spychaczowa”).
- W miejscowości Borgo San Lorenzo seryjny morderca Pietro Pacciani („Potwór z Florencji”) zamordował 19-latka i 18-latkę uprawiających seks w samochodzie.
- 1975:
- Korsyka została podzielona na dwa departamenty: Górną Korsykę ze stolicą w Bastii i Korsykę Południową ze stolicą w Ajaccio.
- Otwarto pierwszy odcinek metra w stolicy Chile Santiago.
- Ukazał się album Wish You Were Here grupy Pink Floyd.
- 1977 – Założono linie lotnicze Air Seychelles.
- 1980 – Premiera 1. odcinka amerykańskiego serialu telewizyjnego Szogun w reżyserii Jerry’ego Londona.
- 1981 – Vanuatu zostało członkiem ONZ.
- 1982 – Papież Jan Paweł II przyjął na audiencji szefa OWP Jasira Arafata.
- 1983 – Menachem Begin ustąpił ze stanowiska premiera Izraela.
- 1988 – Jan Paweł II beatyfikował Józefa Gerarda.
- 1989 – W Litewskiej SRR ogłoszono utworzenie polskiej autonomii w rejonach wileńskim i solecznickim.
- 1991:
- Dokonano oblotu wojskowego samolotu transportowego Boeing C-17 Globemaster III.
- Inguszetia odłączyła się od Czeczenii.
- 1996:
- Jules Wijdenbosch został prezydentem Surinamu.
- Włoska Liga Północna proklamowała powstanie Federalnej Republiki Padanii.
- 1998 – Nad Atlantykiem uformował się huragan Georges, który spowodował w następnych dniach śmierć ponad 600 osób na Karaibach i w USA.
- 2000:
- W Sydney rozpoczęły się XXVII Letnie Igrzyska Olimpijskie.
- Wystartowała chińska anglojęzyczna telewizja informacyjna CCTV News
- 2004 – Halldór Ásgrímsson został premierem Islandii.
- 2005 – Uchwalono nową konstytucję Iraku.
- 2007:
- Upadek meteorytu w peruwianskiej wiosce Carancas, który spowodował dolegliwości zdrowotne wśród mieszkańców.
- W Birmie wybuchła tzw. szafranowa rewolucja, skierowana przeciwko rządzącej krajem juncie wojskowej
- 2008:
- 8 osób zginęło, a ponad 100 zostało rannych po wrzuceniu w tłum dwóch granatów podczas obchodów Dnia Niepodległości w meksykańskim mieście Morelia.
- Prezydent Zimbabwe Robert Mugabe i lider opozycji Morgan Tsvangirai podpisali porozumienie o podziale władzy i utworzeniu rządu jedności narodowej z Tsvangiraiem na stanowisku premiera.
- W związku z trwającym kryzysem kredytów hipotecznych w USA bank Lehman Brothers ogłosił upadłość, a Merrill Lynch został przejęty przez Bank of America.
- 2010 – Eksperymentalny amerykański śmigłowiec Sikorsky X2 ustanowił nieoficjalny rekord prędkości w locie poziomym (460 km/h).
- 2013:
- Edi Rama został premierem Albanii.
- Wojna domowa w Syrii: zakończyła się nierozstrzygnięta bitwa w Maluli (4-15 września).
- 2015 – W Australii powstał rząd Malcolma Turnbulla.
- 2016 – Na japońskiej wyspie Okinawa utworzono Park Narodowy Yanbaru.
- 2021 – Zawarto porozumienie AUKUS między Australią, Wielką Brytanią i USA w zakresie wymiany technologii obronnych, obejmujące m.in. współpracę przy tworzeniu australijskiej floty okrętów podwodnych z napędem jądrowym.
- 2022 – Inwazja Rosji na Ukrainę: w lesie w pobliżu wyzwolonego przez wojska ukraińskie Iziumu znaleziono kilka masowych grobów osób zamordowanych przez Rosjan, w tym jeden, w którym pochowano co najmniej 440 ciał.
- 1966 – Zakończyła się załogowa misja kosmiczna Gemini 11.
- 1976 – Rozpoczęła się załogowa misja kosmiczna Sojuz 22.
- 2016 – Została wystrzelona chińska rakieta z modułem orbitalnym Tiangong 2.
- 2017 – W atmosferze Saturna uległa planowanemu zniszczeniu amerykańsko-europejska sonda Cassini-Huygens.