1 września
data / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące 1 września?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
POKAŻ WSZYSTKIE PYTANIA
1 września jest 244. (w latach przestępnych 245.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 121 dni.
- Imieniny obchodzą: Amon, Anna, August, Beatrycze, Bronisław, Bronisława, Donat, Dzierżysław, Egidia, Feliks, Gedeon, Idzi, Melecjusz, Michał, Miłodziad, Ruta, Sator, Satora, Sykstus, Werena, Witalis
- Erytrea – Początek Zbrojnego Powstania
- Libia – Święto Rewolucji
- Białoruś, Ukraina, Rosja – Święto Wiedzy, początek roku akademickiego
- Polska
- Święto Wojsk Obrony Przeciwlotniczej[1]
- Dzień Weterana Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej
- Dzień Służby Informacji Powietrznej
- Singapur – Dzień Nauczyciela
- Słowacja – Święto Konstytucji
- Uzbekistan – Święto Niepodległości
- Wspomnienia i święta w Kościele katolickim[2][3] obchodzą:
- 1015 – Miażdżące zwycięstwo wojsk polskich pod wodzą księcia Bolesława Chrobrego nad niemieckimi w bitwie pod Budziszynem w czasie wyprawy cesarza Henryka II Świętego na Polskę.
- 1291 – Król Czech Wacław II wydał w Litomyślu przywilej dla Małopolski, gwarantujący urzędy dla miejscowych, żołd dla rycerzy i nienakładanie nowych podatków.
- 1364 – Papież Urban V wydał bullę powołującą do życia Akademię Krakowską.
- 1431 – W Czartorysku pod Łuckiem został zawarty rozejm pomiędzy wielkim księciem litewskim Świdrygiełłą a królem Władysławem II Jagiełłą.
- 1432 – Zygmunt Kiejstutowicz został wielkim księciem litewskim w miejsce obalonego Świdrygiełły.
- 1435 – Wojna polsko-krzyżacka (1431–1435): w bitwie pod Wiłkomierzem nad rzeką Świętą wojska polsko-litewskie pokonały armię Świdrygiełły i posiłkujących go krzyżaków inflanckich.
- 1461 – Wojna trzynastoletnia: wyprawa polskiego pospolitego ruszenia zdobyła Debrzno.
- 1621 – Otwarto Kolegium Jezuitów w Starych Szkotach pod Gdańskiem.
- 1636 – Utworzono diecezję smoleńską.
- 1802 – Dominik Drdatzki został prezydentem Krakowa.
- 1837 – We Lwowie założono organizację konspiracyjną Młoda Sarmacja.
- 1846 – Otwarto dwutorową linię kolejową Miłkowice-Bolesławiec-Żary (102,4 km).
- 1880 – Cesarz Austrii Franciszek Józef I przybył do Krakowa.
- 1882 – Ludwik Waryński założył pierwszą polską partię socjalistyczną I Proletariat.
- 1906 – W Warszawie ukazało się pierwsze wydanie czasopisma „Myśl Niepodległa”.
- 1915 – I wojna światowa: utworzono Generalne Gubernatorstwo Wojskowe w Polsce, austro-węgierską administrację okupacyjną w Królestwie Polskim (Kongresowym), działająca do 3 listopada 1918 roku.
- 1918 – Założono Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie.
- 1919:
- Podpisano polsko-ukraińskie zawieszenie broni na froncie galicyjsko-wołyńskim.
- Polska ratyfikowała Traktat wersalski.
- 1920 – Wojska litewskie napadły na Suwałki, Sejny i Augustów – początek polsko-litewskiej wojny granicznej.
- 1930 – Polska ratyfikowała Konwencję w sprawie niewolnictwa.
- 1932 – Wszedł w życie nowy Kodeks karny.
- 1934 – Michał Offierski na szybowcu SG-21 Lwów ustanowił rekordy Polski: w przewyższeniu wynoszący 2100 m i odległości przelotu wynoszący 210 km.
- 1939:
- Wojska niemieckie i słowackie napadły o świcie bez wypowiedzenia wojny na Polskę, rozpoczynając kampanię wrześniową II wojny światowej; prezydent Ignacy Mościcki wprowadził stan wojenny na terytorium całego kraju.
- W Olsztynie uruchomiono komunikację trolejbusową.
- 1943 – W nocy z 31 sierpnia na 1 września Zgrupowanie nr 2 ppor. cc. Waldemara Szwieca „Robota” ze Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponurego” opanowało na kilka godzin Końskie bez strat własnych, likwidując agentów Gestapo w mieście i zdobywając zaopatrzenie oraz amunicję.
- 1944 – 32. dzień powstania warszawskiego: zakończenie ewakuacji żołnierzy i części ludności cywilnej Starówki do Śródmieścia.
- 1945 – W Stargardzie otwarto pierwsze po wojnie na Pomorzu liceum ogólnokształcące.
- 1957 – Henryk Kowalski wygrał 14. Tour de Pologne.
- 1958:
- Premiera filmu wojennego Wolne miasto w reżyserii Stanisława Różewicza.
- W wyniku wybuchu w KWK „Nowa Ruda” zginęło 14 górników.
- 1964 – Utworzono Instytut Warzywnictwa im. Emila Chroboczka w Skierniewicach.
- 1967:
- Odsłonięto Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach.
- Premiera filmu wojennego Westerplatte w reżyserii Stanisława Różewicza.
- 1970 – Założono Wyższą Szkołę Wychowania Fizycznego w Katowicach.
- 1971 – Premiera filmu psychologicznego Jeszcze słychać śpiew. I rżenie koni... w reżyserii Mieczysława Waśkowskiego.
- 1975 – W katastrofie kolejowej pod Chorzewem koło Pajęczna zginęło 6 osób, 19 zostało rannych.
- 1979:
- Premiera filmu historycznego Sekret Enigmy w reżyserii Romana Wionczka.
- Utworzono Konfederację Polski Niepodległej.
- 1980 – W katastrofie w KWK „Halemba” w Rudzie Śląskiej zginęło 8 górników.
- 1984:
- Premiera filmu wojennego Katastrofa w Gibraltarze w reżyserii Bohdana Poręby.
- Założono Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne w Łodzi.
- 1986 – Powstał Zespół Szkół Muzycznych w Gdańsku-Wrzeszczu.
- 1989 – Powołano Kancelarię Senatu RP.
- 1990 – Sformowano Żandarmerię Wojskową.
- 1992:
- Zabójstwo małżeństwa Jaroszewiczów.
- Zaginął bez śladu dziennikarz śledczy „Gazety Poznańskiej“ Jarosław Ziętara.
- 1994 – Na dworcu PKS w Krakowie został pozostawiony nieuzbrojony ładunek wybuchowy. Terrorysta, nazywający siebie „Gumisiem” zażądał 500 tysięcy marek niemieckich okupu, grożąc podłożeniem ładunków bez ostrzeżenia.
- 1996 – Rozpoczął działalność ośrodek TVP w Białymstoku.
- 1998 – Wszedł w życie nowy Kodeks karny.
- 1999:
- Weszła w życie reforma systemu oświaty.
- Założono Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie.
- 2001:
- Na Stadionie Śląskim w Chorzowie polscy piłkarze pokonali Norwegię 3:0 i awansowali do turnieju finałowego Mistrzostw Świata 2002.
- Założono Akademię Sztuk Pięknych w Katowicach, Uniwersytet Rzeszowski i Uniwersytet Zielonogórski
- 2004:
- Polska została członkiem europejskiej organizacji ds. bezpieczeństwa żeglugi powietrznej Eurocontrol.
- Wystartowała TV Biznes.
- 2005 – Założono Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
- 2007 – Podczas pokazów lotniczych Radom Air Show zderzyły się w powietrzu dwa samoloty typu Zlin 526 Grupy Akrobacyjnej AZL Żelazny, w wyniku czego śmierć na miejscu ponieśli piloci Lech Marchelewski i Piotr Banachowicz.
- 2009 – Poczta Polska w wyniku komercjalizacji została przekształcona w spółkę akcyjną.
- 2011 – Powstało Narodowe Centrum Badań Jądrowych w Otwocku-Świerku.
- 2013 – Wystartował kanał telewizyjny TVP Regionalna.
- 5509 p.n.e. – Postulowana data początkowa ery bizantyńskiej.
- 1181 – Ubaldo de Lucca został wybrany na papieża i przyjął imię Lucjusz III.
- 1271 – Teobaldo Visconti został wybrany na papieża i przyjął imię Grzegorz X.
- 1339 – Jan I Dziecię został księciem Dolnej Bawarii.
- 1449 – Cesarz Chin Zhu Qizhen został pokonany i wzięty do niewoli w bitwie pod Tumu przez Ojratów pod wodzą Esena. Kres militarnej przewagi dynastii Ming nad koczownikami.
- 1524 – Podpisano tzw. recesy z Malmö, co oficjalnie zakończyło szwedzką wojnę o niepodległość.
- 1559 – Giorolamo Priuli został dożą Wenecji.
- 1580 – I wojna polsko-rosyjska: wojska polsko-węgierskie rozpoczęły oblężenie Wielkich Łuk.
- 1581 – Rosyjski ataman kozacki Jermak Timofiejewicz wyruszył na podbój Syberii na czele oddziału ok. 700-800 Kozaków i najemników.
- 1612 – II wojna polsko-rosyjska: nierozstrzygnięta I bitwa pod Moskwą pomiędzy wojskami polsko-litewskimi pod dowództwem hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza a pospolitym ruszeniem Dmitrija Pożarskiego i Dmitrija Trubieckiego.
- 1643 – Wojna trzydziestoletnia: wojska szwedzkie rozpoczęły nieudane oblężenie czeskiego Brna.
- 1644 – Wojna domowa w Szkocji: zwycięstwo rojalistów nad zwolennikami Covenantu w bitwie pod Tippermuir.
- 1701 – Wojna o sukcesję hiszpańską: klęska wojsk francuskich w bitwie z Austriakami pod Chiari.
- 1707 – Została zawarta ugoda altransztadzka pomiędzy królem Szwecji Karolem XII a cesarzem Józefem I Habsburgiem.
- 1714 – Poświęcono odbudowany po pożarze kościół św. Jakuba Apostoła w Trnawie.
- 1715 – Ludwik XV został królem Francji.
- 1730 – Rozpoczęła się trwająca 5,5 roku erupcja wulkanu Timanfaya na Lanzarote w archipelagu Wysp Kanaryjskich.
- 1734 – Założono miasto Rewda na Uralu.
- 1745 – Odbył się ślub późniejszych cesarza i cesarzowej Rosji Piotra III i Katarzyny II Wielkiej.
- 1774 – Brytyjscy żołnierze opróżnili z prochu strzelniczego oraz innych materiałów wojskowych magazyny znajdujące się w pobliżu Bostonu, co wywołało tzw. „alarm prochowy” wśród amerykańskich patriotów, który był zapowiedzią wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych rozpoczętej w kwietniu następnego roku.
- 1784 – Założono miasto Śnieżne na Ukrainie.
- 1804 – Niemiecki astronom Karl Ludwig Harding odkrył planetoidę (3) Juno.
- 1814 – Wojna brytyjsko-amerykańska: amerykański slup wojenny USS „Wasp” zatopił brytyjski okręt tej samej klasy HMS „Avon”.
- 1829 – Agustín Gamarra został prezydentem Peru.
- 1831:
- Papież Grzegorz XVI ustanowił Order Świętego Grzegorza Wielkiego.
- Założono ogród zoologiczny w Dublinie.
- 1838 – Szkoccy emigranci założyli klub piłkarski Saint Andrew’s Buenos Aires.
- 1858 – Flota francuska zaatakowała wietnamski port Đà Nẵng, zdobyła miasto i ustanowiła przyczółek dla późniejszej ekspansji kolonialnej.
- 1862 – Wojna secesyjna: nierozstrzygnięta bitwa pod Chantilly.
- 1864:
- Rozpoczęła się konferencja w Charlottetown, w trakcie której podjęto wstępne decyzje w celu utworzenia Konfederacji Kanady.
- Wojna secesyjna: gen. Konfederacji John Bell Hood ewakuował Atlantę po czteromiesięcznym oblężeniu prowadzonym przez gen. Williama Shermana, rozkazując zniszczyć wszystkie budynki publiczne i każdy możliwy wartościowy łup dla wojsk Unii.
- 1870:
- Cirilo Antonio Rivarola został prezydentem Paragwaju.
- Wojna francusko-pruska: porażki wojsk francuskich w bitwach pod Sedanem i pod Noiseville.
- 1873 – W San Francisco uruchomiono pierwszą linię tramwaju linowego.
- 1876 – Harry Atkinson został po raz pierwszy premierem Nowej Zelandii.
- 1877:
- X wojna rosyjsko-turecka: rozpoczęła się bitwa pod Łoweczem.
- W Pensylwanii został zastrzelony ostatni wapiti kanadyjski z rodziny jeleniowatych.
- 1879 – Założono miasto General Roca w Argentynie.
- 1880 – II wojna brytyjsko-afgańska: zwycięstwo wojsk brytyjskich w bitwie pod Kandaharem.
- 1886 – Założono szwajcarski klub sportowy Grasshoppers Zurych.
- 1891 – Francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę (314) Rosalia.
- 1892 – Niemiecki astronom Anton Staus odkrył planetoidę (335) Roberta.
- 1894 – Ponad 400 osób zginęło w pożarze miasta Hinckley w stanie Minnesota.
- 1896 – W szwajcarskiej Lozannie uruchomiono komunikację tramwajową.
- 1897 – W Bostonie uruchomiono pierwsze na kontynencie północnoamerykańskim metro.
- 1900 – Rozpoczęto budowę wąskotorowej linii kolejowej Hajfa-Dara, będącej łącznikiem z linią Kolei Hidżaskiej, która łączyła Damaszek z Medyną.
- 1902 – Premiera francuskiego niemego filmu science fiction Podróż na Księżyc w reżyserii Georges’a Mélièsa.
- 1903 – W Cove Neck w stanie Nowy Jork agent Secret Service udaremnił zamach na prezydenta USA Theodore’a Roosevelta, wytrącając napastnikowi rewolwer z ręki.
- 1905 – Alberta i Saskatchewan przystąpiły do Konfederacji Kanady.
- 1906:
- Huntington Park w Kalifornii uzyskało prawa miejskie.
- Rząd rosyjski powołał antyrewolucyjne polowe sądy wojskowe, które skazały ma śmierć ponad 6 tys. osób.
- 1908 – Otwarto wąskotorową Kolej Hidżaską łączącą Damaszek z Medyną.
- 1909 – Baguio na filipińskiej wyspie Luzon uzyskało prawa miejskie.
- 1910:
- Papież Pius X wprowadził obowiązek składania tzw. Przysięgi antymodernistycznej przez wszystkich księży i biskupów przed uzyskaniem święceń oraz przez nauczycieli religii i profesorów w seminariach duchownych.
- Założono brazylijski klub piłkarski Corinthians São Paulo.
- 1914:
- Sankt Petersburg zmienił nazwę na Piotrogród.
- W ogrodzie zoologicznym w Cincinnati padł ostatni gołąb wędrowny o imieniu Martha.
- 1916 – I wojna światowa: Bułgaria wypowiedziała wojnę Rumunii.
- 1919 – Formalnie została zlikwidowana Litewsko-Białoruska Socjalistyczna Republika Rad.
- 1920 – Francuzi utworzyli Liban, który pozostał pod ich protektoratem do 1943 roku.
- 1923 – Ponad 105 tys. osób zginęło w wyniku trzęsienia ziemi w Tokio i Jokohamie.
- 1925 – Założono Bank Meksyku.
- 1928 – Albania została ogłoszona królestwem. Na jego czele stanął dotychczasowy prezydent Ahmed Zogu jako Zogu I.
- 1932 – Wybuchła wojna kolumbijsko-peruwiańska.
- 1935:
- Utworzono Litewską Marynarkę Wojenną.
- W III Rzeszy rozszerzono brzmienie wymierzonego w homoseksualistów paragrafu 175 kodeksu karnego z 1871 roku.
- 1939:
- W Związku Radzieckim uchwalono ustawę o powszechnym obowiązku służby wojskowej[4].
- Premiera amerykańskiego filmu Kobiety w reżyserii George’a Cukora.
- 1940 – Powstał 305 Dywizjon Bombowy „Ziemi Wielkopolskiej i Lidzkiej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego"
- 1941 – Front wschodni: utworzono Komisariat Rzeszy Ukraina.
- 1942 – Bitwa o Atlantyk: niemiecki okręt podwodny U-756 został zatopiony bombami głębinowymi przez kanadyjską korwetę HMCS „Morden”, w wyniku czego zginęła cała, 43-osobowa załoga.
- 1943 – Wojna na Pacyfiku: japoński okręt podwodny I-182 został zatopiony bombami głębinowymi na Morzu Koralowym przez niszczyciel USS „Wadsworth”, w wyniku czego zginęła cała, 87-osobowa załoga.
- 1944:
- W Rio de Janeiro odsłonięto pomnik Fryderyka Chopina.
- W Sztokholmie zaprezentowano samochód osobowy Volvo PV444.
- 1945 – Otwarto Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino.
- 1946 – 68% Greków opowiedziało się w referendum za restauracją monarchii i powrotem do kraju króla Jerzego II.
- 1947:
- Specjalna ONZ-owska komisja UNSCOP opublikowała raport, w którym zaleciła zakończenie brytyjskiego mandatu nad Palestyną i utworzenie dwóch państw: żydowskiego i arabskiego.
- W czołowym zderzeniu dwóch pociągów pasażerskich w Dugald w kanadyjskiej prowincji Manitoba zginęło 31 osób, a 85 zostało rannych.
- 1951 – Podpisano Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (ANZUS).
- 1958 – Islandia powiększyła swoją strefę wyłącznych połowów z 4 do 12 mil morskich od wybrzeża, co wywołało tzw. I wojnę dorszową z Wielką Brytanią.
- 1961:
- W katastrofie samolotu Lockheed Constellation linii TWA pod Hinsdale w stanie Illinois zginęło 78 osób.
- W Belgradzie rozpoczęła się pierwsza konferencja Ruchu Państw Niezaangażowanych (NAM).
- Wybuchła wojna o niepodległość Erytrei.
- Została odkryta Kometa Humasona.
- ZSRR złamał po 3 latach własne moratorium rozpoczynając serię 45 regularnych testów broni atomowej w ciągu 65 dni.
- 1962:
- 70% mieszkańców Singapuru opowiedziało się w referendum za przystąpieniem do Federacji Malajskiej.
- W trzęsieniu ziemi w prowincji Kazwin w północnym Iranie zginęło 12 225 osób, a 2776 zostało rannych.
- 1965:
- Siedziba OPEC została przeniesiona z Genewy do Wiednia.
- Utworzono Tybetański Region Autonomiczny.
- 1966 – Amerykański inżynier Ralph Baer opracował sposób wyświetlania gier komputerowych na odbiornikach telewizyjnych, na podstawie którego powstała pierwsza na świecie konsola do gier.
- 1968 – Austria, jako pierwszy kraj zachodnioeuropejski, rozpoczęła import gazu ziemnego z ZSRR.
- 1969:
- W katastrofie należącego do Aerofłotu samolotu Ił-14 lecącego z Anadyru do Egwiekinotu na Czukotce zginęły wszystkie 22 osoby na pokładzie.
- W Libii doszło do wojskowego zamachu stanu. Muammar al-Kadafi, po obaleniu króla Idrisa I i proklamowaniu Libijskiej Republiki Arabskiej, przejął władzę w kraju.
- 1970:
- Ōbu w Japonii uzyskało prawa miejskie.
- W Ammanie został ostrzelany konwój z królem Jordanii Husajnem, co ostatecznie przekonało go do usunięcia z kraju organizacji palestyńskich.
- Założono niemieckie przedsiębiorstwo transportowe Hapag-Lloyd.
- 1972:
- Podczas Igrzysk Olimpijskich w Monachium Józef Zapędzki obronił tytuł mistrza olimpijskiego w konkurencji pistoletu szybkostrzelnego.
- W Reykjavíku zakończył się szachowy „mecz stulecia” o mistrzostwo świata, w którym Amerykanin Bobby Fischer pokonał reprezentanta ZSRR Borisa Spasskiego.
- 1975:
- W Lipsku w katastrofie należącego do wschodnioniemieckich linii Interflug samolotu Tu-134 zginęło 23 spośród 29 pasażerów oraz 3 stewardesy. Jedna osoba zmarła później z powodu odniesionych obrażeń.
- Zawarto izraelsko-egipskie porozumienia w sprawie Półwyspu Synaj. Na jego mocy Izrael przeprowadził częściowe wycofanie swoich wojsk na odległość 70 km na wschód od Kanału Sueskiego.
- 1980 – Śmiertelnie chory na raka Terry Fox, po przebiegnięciu w ciągu 143 dni 5300 km, został zmuszony do przerwania swego „Maratonu Nadziei” poprzez Kanadę.
- 1981 – Został obalony prezydent Republiki Środkowoafrykańskiej David Dacko. Władzę w kraju przejął André Kolingba.
- 1982 – Prezydent USA Ronald Reagan przedstawił własny plan zakończenia konfliktu izraelsko-palestyńskiego.
- 1983 – Zimna wojna: lecący z Anchorage na Alasce do Seulu południowokoreański Boeing 747-200A, który z nieznanych przyczyn zboczył z kursu i wleciał na kilkadziesiąt km w głąb przestrzeni powietrznej ZSRR, został zestrzelony przez radziecki samolot myśliwski. Zginęło wszystkich 269 osób na pokładzie, w tym amerykański kongresmen Larry McDonald.
- 1985 – Odnaleziono wrak „Titanica”.
- 1988 – Rozpoczęto produkcję samochodu sportowego Volkswagen Corrado.
- 1992 – Uchwalono konstytucję Słowacji.
- 1997 – Vincent Siew został premierem Tajwanu.
- 1999 – Mireya Moscoso została pierwszą kobietą-prezydentem Panamy.
- 2004:
- 2006 – Irański samolot Tu-154M rozbił się podczas lądowania w Meszhedzie, w wyniku czego zginęło 28 spośród 147 osób na pokładzie.
- 2008:
- Oko huraganu Gustav minęło o kilka km przymusowo ewakuowany Nowy Orlean w stanie Luizjana.
- W zamachu bombowym na autobus w mieście Digos na filipińskiej wyspie Mindanao zginęło 6 osób.
- 2010 – 31 osób zginęło, a 281 zostało rannych w zamachu bombowym w czasie szyickiej procesji w Lahaur w Pakistanie.
- 2011 – Tony Tan Keng Yam został prezydentem Singapuru.
- 2014 – Urodzony w Wietnamie Hieu Van Le jako pierwszy w historii Azjata objął urząd australijskiego gubernatora stanowego (Australii Południowej).
- 2016 – W użytkowanej przez prywatną firmę SpaceX części kosmodromu na przylądku Canaveral na Florydzie doszło do wybuchu rakiety nośnej Falcon 9. Wraz z nią zniszczony został izraelski satelita komunikacyjny Amos 6.
- 1962 – Została wystrzelona niedoszła radziecka sonda Wenus Sputnik 20.
- 1979 – Amerykańska sonda Pioneer 11 przeleciała obok Saturna w odległości 20 900 km.