5 października
data / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące 5 października?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
POKAŻ WSZYSTKIE PYTANIA
5 października jest 278. (w latach przestępnych 279.) dniem w kalendarzu gregoriańskim. Do końca roku pozostaje 87 dni.
- Imieniny obchodzą: Apolinary, Bartłomiej, Charytyna, Donat, Donata, Eutychiusz, Faust, Faustyna, Flawia, Flawiana, Flora, Galla, Justyn, Konstancjusz, Maur, Placyd, Rajmund, Tulia i Wiktoryn.
- Portugalia – Święto Republiki
- Vanuatu – Święto Konstytucji
- Międzynarodowe – Światowy Dzień Nauczyciela (święto proklamowane przez UNESCO)
- Wspomnienia i święta w Kościele katolickim[1][2] obchodzą:
- 1263 – Wrocławskie Nowe Miasto zostało lokowane na prawie magdeburskim.
- 1356 – Król Kazimierz III Wielki powołał Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego i Sąd Sześciu Miast, który był ostateczną instancją odwoławczą przy królu.
- 1377 – Bełz otrzymał prawa miejskie.
- 1580 – I wojna polsko-rosyjska: wojska polskie rozpoczęły oblężenie Zawołocza.
- 1637 – Flota polska na służbie króla Władysława IV Wazy rozpoczęła pobieranie cła wywozowego z Gdańska.
- 1648 – Wojska Wielkiego Księstwa Litewskiego pod dowództwem Janusza Radziwiłła rozpoczęło oblężenie Pińska.
- 1672 – IV wojna polsko-turecka: rozpoczęła się bitwa pod Krasnobrodem.
- 1709 – W Toruniu spotkali się król August II Mocny i car Rosji Piotr I Wielki.
- 1716 – Porażka konfederatów tarnogrodzkich w bitwie pod Kowalewem z wojskami saskimi, podczas której doszło do ostatniej w historii szarży husarii.
- 1733 – We wsi Kamion pod Warszawą 3 tys. stronników saskich, pod osłoną rosyjskiego korpusu gen. Piotra Lacy’ego, ogłosiło królem Augusta III Sasa.
- 1767 – Rozpoczął obrady Sejm repninowski.
- 1807 – W Księstwie Warszawskim utworzono rząd Stanisława Małachowskiego.
- 1816 – Na warszawskim Marymoncie utworzono Instytut Agronomiczny.
- 1827 – We wsi Fasty spadł meteoryt Białystok.
- 1831 – Wojsko polskie w liczbie 20 tys. ludzi wraz z ostatnim wodzem powstania listopadowego gen. Maciejem Rybińskim przekroczyło granicę pruską we wsi Jastrzębie pod Brodnicą i złożyło broń. Był to ostatni epizod powstania.
- 1868 – Sejm Krajowy Galicji uchwalił we Lwowie akt prawny dotyczący ochrony świstaka i kozicy w Tatrach.
- 1900 – Niemal całkowicie spłonęła wieś Siemkowice w powiecie pajęczańskim.
- 1909 – Uruchomiono Port Drzewny w Toruniu.
- 1910 – Ujawniono zbrodnię jasnogórskiego zakonnika Damazego Macocha.
- 1915 – Premiera filmu Żona w reżyserii Jana Pawłowskiego.
- 1924 – Ukazało się pierwsze wydanie czasopisma „Młody Lotnik”.
- 1925 – Oddano do użytku Stadion Miejski w Szczecinie.
- 1926 – Podczas oblotu samolotu JD-2 doszło do pęknięcia przewodu paliwowego i pożaru, w wyniku czego został ciężko poparzony pilot por. Kazimierz Kalina.
- 1929 – W Warszawie policja rozpędziła pochód OM TUR zorganizowany z okazji Dnia Młodzieży Robotniczej.
- 1933 – Premiera polsko-czechosłowackiej komedii filmowej Dwanaście krzeseł w reżyserii Michała Waszyńskiego i Martina Friča.
- 1938 – Z Eksperymentalnej Stacji Telewizyjnej w warszawskim wieżowcu Prudential wyemitowano pierwszy w Polsce program telewizyjny, który był oglądany na 4 odbiornikach.
- 1939 – Kampania wrześniowa:
- Adolf Hitler odebrał w Warszawie defiladę Wehrmachtu.
- Niemcy utworzyli pierwsze w okupowanej Polsce getto żydowskie w Piotrkowie Trybunalskim.
- Pod Kockiem Samodzielna Grupa Operacyjna Polesie pod dowództwem gen. bryg. Franciszka Kleeberga stoczyła ostatnią bitwę z Niemcami, a następnie złożyła broń.
- Rozstrzelano 38 obrońców Poczty Polskiej w Gdańsku.
- 1942 – Niemcy rozstrzelali ok. 3 tys. Żydów z getta w Dubnie na Wołyniu.
- 1943:
- Oddziały AK Kazimierza Filipowicza „Korda” i Władysława Czermińskiego „Jastrzębia”, w odwecie za zabicie około 1050 Polaków z wiosek Ostrówek i Wola Ostrowiecka, spaliły wsie Połapy i Sokół na Wołyniu, mordując lokalną ludność.
- W Dzielnicy Policyjnej w Warszawie miał miejsce nieudany zamach żołnierzy oddziału „Agat” AK na konfidenta i funkcjonariusza Gestapo folksdojcza Alfreda Milkego.
- 1944 – 2. dzień po upadku powstania warszawskiego: ostatnie oddziały AK opuściły Warszawę po kapitulacji powstania.
- 1945:
- Utworzono Enklawę Policką.
- Została założona Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Fryderyka Chopina w Kłodzku.
- 1949 – Polska uznała Chińską Republikę Ludową i nawiązała z nią stosunki dyplomatyczne.
- 1957 – W Warszawie zdławiono zamieszki wywołane zamknięciem czasopisma „Po prostu” (tzw. Warszawski Październik '57).
- 1960 – W rozegranym na Stadionie Wojska Polskiego (pierwszym przy sztucznym oświetleniu) meczu rewanżowym I rundy PEMK Legia Warszawa pokonała duński Aarhus GF 1:0. Do II rundy awansowali Duńczycy, którzy u siebie wygrali 3:0.
- 1964 – Melchior Wańkowicz został aresztowany pod zarzutem współpracy z Radiem Wolna Europa.
- 1965:
- Oddano do użytku Miasteczko Studenckie Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
- Oddano do użytku warszawskie Rondo ONZ.
- 1967 – Premiera 1. odcinka serialu Niewiarygodne przygody Marka Piegusa w reżyserii Mieczysława Waśkowskiego.
- 1968 – Jaskinia Raj została uznana za rezerwat przyrody.
- 1971 – Premiera komedii filmowej Kłopotliwy gość w reżyserii Jerzego Ziarnika.
- 1983 – Lech Wałęsa został ogłoszony laureatem Pokojowej Nagrody Nobla.
- 1986 – Na antenie TVP2 wyemitowano premierowe wydanie Magazynu Kryminalnego 997.
- 1987 – Premiera komedii filmowej Misja specjalna w reżyserii Janusza Rzeszewskiego.
- 1994 – Mieczysław Bareja został prezydentem Warszawy.
- 2000 – Na antenie TVP1 wyemitowano premierowy odcinek serialu Plebania.
- 2006 – W szpitalu w Siedlcach doszło do nagłego pogorszenia się stanu zdrowia u dwóch pacjentek po podaniu im zastrzyków z Corhydronem, co doprowadziło do wybuchu tzw. afery Corhydronu.
- 2007 – Decyzją ministra obrony narodowej Aleksandra Szczygły awansowano pośmiertnie 7842 polskich oficerów zamordowanych przez NKWD w 1940 roku.
- 578 – Tyberiusz II Konstantyn został cesarzem wschodniorzymskim.
- 610 – Herakliusz został koronowany na cesarza bizantyńskiego.
- 869 – Rozpoczął się Sobór konstantynopolitański IV.
- 877 – Ludwik II Jąkała został królem zachodniofrankijskim.
- 1056 – Henryk IV Salicki został królem Niemiec.
- 1143 – Zawarto traktat z Zamory na mocy którego król Kastylii i Leónu Alfons VII Imperator uznał niepodległość Portugalii i używany od 4 lat tytuł królewski Alfonsa I Zdobywcy.
- 1214 – Henryk I został królem Kastylii.
- 1285 – Filip IV Piękny został królem Francji.
- 1338 – Wojna stuletnia: atak floty francuskiej na Southampton.
- 1412 – Cesarz Japonii Go-Komatsu abdykował na rzecz swojego syna Shōkō.
- 1438 – Owdowiały regent i późniejszy król Szwecji i Norwegii Karol VIII Knutsson Bonde poślubił swą drugą żonę Katarzynę Karlsdotter.
- 1465 – Zawarto traktat z Conflans na mocy którego król Francji Ludwik XI przekazał sporne terytoria przyszłemu władcy Burgundii Karolowi Zuchwałemu.
- 1550 – Założono chilijskie miasto Concepción.
- 1563 – W Kopenhadze zawarto sojusz polsko-duński na mocy którego oba państwa zobowiązały się wspólnie wystąpić przeciwko Szwecji i Rosji.
- 1582 – Ze względu na wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego w dniu 4 października, dat od 5 października do 14 października nie było we Francji, Hiszpanii, Italii, Portugalii i Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
- 1665 – Założono Uniwersytet w Kilonii.
- 1690 – W Rzymie została założona akademia literacka Arkadia.
- 1722 – Przyszły elektor bawarski, król Czech i cesarz rzymski Karol VII poślubił w Wiedniu arcyksiężniczkę Marię Amelię Habsburg.
- 1744 – W nocy z 4 na 5 października podczas sztormu na kanale La Manche zatonął brytyjski okręt liniowy HMS „Victory” wraz z 1150-osobową załogą i ładunkiem złota.
- 1752 – Papież Benedykt XIV utworzył diecezję fuldzką w Niemczech.
- 1762 – W Wiedniu odbyła się premiera opery Orfeusz i Eurydyka z muzyką Christopha Willibalda Glucka i librettem Ranieriego de’ Calzabigiego.
- 1774 – Rozpoczęło się konklawe, które 15 lutego następnego roku wybrało Piusa VI na następcę Klemensa XIV.
- 1789 – Rewolucja francuska: odbył się marsz kobiet na Wersal, po którym król Ludwik XVI powrócił do Paryża i zaakceptował Deklarację Praw Człowieka i Obywatela oraz konstytucję.
- 1793 – Wprowadzono francuski kalendarz rewolucyjny.
- 1795 – W Paryżu doszło do nieudanej próby zamachu stanu Rojalistów przeciwko Konwentowi Narodowemu.
- 1804 – Zwycięstwo Brytyjczyków nad Hiszpanami w bitwie morskiej pod Kadyksem.
- 1813 – Wojna brytyjsko-amerykańska: zwycięstwo wojsk amerykańskich w bitwie pod Moraviatown.
- 1817 – W Brukseli skradziono rzeźbę Manneken pis.
- 1842 – Mistrz piwowarski Josef Groll uwarzył w Pilźnie pierwszą warkę piwa Pilsner.
- 1855:
- Niemiecki astronom Hermann Goldschmidt odkrył planetoidę (36) Atalante.
- Niemiecki astronom Robert Luther odkrył planetoidę (37) Fides.
- 1857 – Niemieccy imigranci założyli Anaheim w Kalifornii.
- 1864 – Około 60 tys. osób zginęło w Kalkucie w wyniku przejścia cyklonu.
- 1869 – W Glasgow zwodowano statek „Otago”, jedyny żaglowiec, którym w latach 1888–1889 dowodził jako kapitan pisarz Józef Konrad Korzeniowski.
- 1877 – Chief Joseph, wódz indiańskiego plemienia Nez Percé, został wzięty do niewoli przez wojsko amerykańskie.
- 1889 – Niemiecki kartograf Hans Meyer i austriacki przewodnik Ludwig Purtscheller dokonali pierwszego wejścia na Kilimandżaro.
- 1892 – W trakcie strzelaniny po napadzie na bank w Coffeyville w stanie Kansas zginęli wszyscy (oprócz jednego) członkowie gangu Daltonów.
- 1897 – Wojsko brazylijskie zdobyło zamieszkaną przez buntowników osadę Canudos w stanie Bahia, dokonując masakry 25 tys. osób, w tym kobiet i dzieci.
- 1904 – Wojna rosyjsko-japońska: rozpoczęła się bitwa nad Sha He.
- 1905 – Wilbur Wright odbył rekordowy, 39-minutowy lot samolotem na dystansie 24,5 mili.
- 1908:
- Austro-Węgry dokonały aneksji Bośni i Hercegowiny – początek tzw. kryzysu bośniackiego.
- Bułgaria proklamowała niepodległość (od Turcji).
- 1910 – Portugalia została proklamowana republiką na czele z prezydentem rządu tymczasowego Teófilo Bragą.
- 1914 – Esad Pasza Toptani ogłosił się w Tiranie naczelnym wodzem armii i szefem rządu Albanii.
- 1916 – Oddano do użytku kolejowy Most Chabarowski nad rzeką Amur.
- 1917 – Prezydent USA Woodrow Wilson podpisał dekret zezwalający Polakom z USA formować swoją armię, do czego doszło w kanadyjskim Tadeusz Kosciuszko Camp.
- 1919 – António José de Almeida został prezydentem Portugalii.
- 1920 – Otwarto Amerykański Uniwersytet w Kairze.
- 1921:
- Riccardo Zanella został pierwszym prezydentem Wolnego Miasta Fiume.
- W Liechtensteinie przyjęto nową konstytucję wprowadzającą ustrój monarchii konstytucyjnej w miejsce dotychczasowej monarchii absolutnej.
- W Londynie założono PEN Club.
- 1922 – W pożarze lasu na granicy kanadyjskich prowincji Ontario i Quebec zginęły 43 osoby (4–5 października).
- 1925 – Rozpoczęła się konferencja w Locarno.
- 1929 – Zwodowano japoński niszczyciel „Ayanami”.
- 1930 – Zmierzający do Indii brytyjski sterowiec R101 rozbił się w północnej Francji, w wyniku czego zginęło 48 osób.
- 1931 – Amerykanie Clyde Pangborn i Hugh Herndon na zmodyfikowanym samolocie Bellanca CH-400 Skyrocket przelecieli jako pierwsi przez Pacyfik bez międzylądowania, pokonując w ciągu 41 godzin i 13 minut trasę z Misawy w Japonii do Wenatchee w stanie Waszyngton.
- 1934:
- Premiera filmu historycznego Kleopatra w reżyserii Cecila B. DeMille’a.
- Wybuchła rewolucja w hiszpańskiej Asturii.
- 1938 – Prezydent Czechosłowacji Edvard Beneš ustąpił ze stanowiska.
- 1940 – Niemcy aresztowali 63 przywódców głównych francuskich związków i federacji zawodowych, z których większość została rozstrzelana w Châteaubriant rok później.
- 1941 – W Kijowie została założona przez OUN-M Ukraińska Rada Narodowa.
- 1944 – Saarbrücken zostało zbombardowane przez Royal Air Force, w wyniku czego zginęło 361 osób.
- 1945 – Półroczny strajk dekoratorów filmowych w Hollywood zakończył się krwawymi starciami z policją.
- 1946 – Zakończył się 1. Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Cannes.
- 1947:
- Prezydent USA Harry Truman wygłosił apel do Amerykanów o zrezygnowanie z jedzenia mięsa przez kilka dni w tygodniu, aby zaoszczędzone w ten sposób środki można było przekazać głodującym mieszkańcom Europy.
- Założono amerykańskie stowarzyszenie zrzeszające aktorów, reżyserów teatralnych i dramatopisarzy Actors Studio.
- 1948:
- 110 tys. osób zginęło w wyniku trzęsienia ziemi w turkmeńskim Aszchabadzie.
- Dokonano oblotu brytyjskiego śmigłowca Westland WS-51 Dragonfly.
- Podczas Międzynarodowego Kongresu Ochrony Przyrody we francuskim Fontainebleau powstała późniejsza Międzynarodowa Organizacja Ochrony Przyrody i jej Zasobów (IUCN).
- 1951 – W egipskiej Aleksandrii rozpoczęły się I Igrzyska Śródziemnomorskie.
- 1953:
- Earl Warren został mianowany przez prezydenta Dwighta Eisenhowera prezesem Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych.
- W dzielnicy Los Angeles Sun Valley odbył się pierwszy udokumentowany mityng Anonimowych Narkomanów.
- 1954 – Włochy i Jugosławia podpisały porozumienie o podziale Wolnego Terytorium Triestu.
- 1956 – Premiera amerykańskiego filmu religijnego Dziesięcioro przykazań w reżyserii Cecila B. DeMille’a.
- 1958 – Francuska Afryka Zachodnia została podzielona na odrębne republiki autonomiczne.
- 1959 – Amerykański atomowy okręt podwodny USS „Seadragon” zderzył się z wielorybem, co spowodowało uszkodzenie jednej ze śrub napędowych.
- 1960:
- 52,29% spośród głosujących w referendum wyłącznie białych mieszkańców Związku Południowej Afryki opowiedziało się za zerwaniem powiązań konstytucyjnych z Wielką Brytanią i proklamowaniem republiki.
- Reprezentant ZSRR Piotr Bołotnikow ustanowił w Kijowie rekord świata w biegu na 10 km (28.12,2).
- 1961:
- Podpisano konwencję haską znoszącą wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych przez placówki dyplomatyczne lub urzędy konsularne.
- Premiera melodramatu Śniadanie u Tiffany’ego w reżyserii Blake’a Edwarda.
- Przewodniczący ChRL Liu Shaoqi i król Nepalu Mahendra Bir Bikram Shah Dev podpisali w Pekinie umowę ustalającą przebieg granicy między oboma krajami.
- 1962:
- Premiera filmu sensacyjnego Doktor No w reżyserii Terence’a Younga, pierwszego z serii z agentem 007 Jamesem Bondem.
- Ukazał się pierwszy singiel grupy The Beatles Love Me Do/P.S. I Love You.
- Została powołana europejska organizacja Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO), mająca na celu budowę i utrzymywanie obserwatoriów na półkuli południowej.
- 1964 – 57 osób uciekło do Berlina Zachodniego tunelem wydrążonym pod Murem Berlińskim.
- 1966 – Doszło do stopienia rdzenia w eksperymentalnym reaktorze atomowym w Detroit.
- 1967 – W nocy z 4 na 5 października u wybrzeży kanadyjskiej prowincji Nowa Szkocja spadł duży, niezidentyfikowany obiekt (incydent w Shag Harbour).
- 1968 – W Londonderry policja brutalnie rozpędziła pokojową demonstrację katolików, co zapoczątkowało trwający 30 lat konflikt w Irlandii Północnej.
- 1969 – Telewizja BBC wyemitowała premierowy odcinek serialu komediowego Latający cyrk Monty Pythona.
- 1970:
- Separatyści z Frontu Wyzwolenia Quebecu uprowadzili w Montrealu brytyjskiego dyplomatę Jamesa Richarda Crossa.
- Utworzono sieć amerykańskich publicznych stacji telewizyjnych PBS.
- 1972:
- Anker Jørgensen został premierem Danii.
- Bangladesz i Tajlandia nawiązały stosunki dyplomatyczne.
- Jean-Marie Le Pen założył francuski skrajnie prawicowy Front Narodowy.
- 1973:
- Ukazał się album Eltona Johna Goodbye Yellow Brick Road.
- W Monachium podpisano Konwencję o udzielaniu patentów europejskich.
- 1974:
- 5 osób zginęło, a 65 zostało rannych w przeprowadzonych przez Tymczasową IRA zamachach bombowych na dwa puby w angielskim Guildford.
- W Waseca w stanie Minnesota Amerykanin Dave Kunst zakończył trwającą ponad 4 lata pieszą wyprawę dookoła świata.
- 1975 – Południowoafrykańska wojna graniczna: stoczono bitwę pod Norton de Matros.
- 1980 – W RFN odbyły się wybory do Bundestagu.
- 1981 – Szwedzki dyplomata Raoul Wallenberg, ratujący w czasie II wojny światowej węgierskich Żydów, otrzymał pośmiertnie tytuł Honorowego Obywatela Stanów Zjednoczonych.
- 1983 – Czeski astronom Antonín Mrkos odkrył planetoidę (9007) James Bond.
- 1984 – Rozpoczęła się misja STS-41-G wahadłowca Discovery z pierwszym kanadyjskim astronautą Markiem Garneau na pokładzie.
- 1985 – Zamachy na turystów izraelskich w Egipcie (7 zabitych) i Tunezji (5 zabitych i 2 rannych).
- 1986 – Na łamach „London Sunday Times” opublikowano zdradzone przez Mordechaja Vanunu informacje o izraelskim programie budowy broni atomowej.
- 1988:
- 55% obywateli Chile odrzuciło w referendum możliwość objęcia trzeciej kadencji prezydenckiej przez gen. Augusto Pinocheta.
- Przyjęto nową konstytucję Brazylii.
- 1989 – XIV Dalajlama Tenzin Gjaco został ogłoszony laureatem Pokojowej Nagrody Nobla.
- 1991 – 137 osób zginęło w katastrofie indonezyjskiego samolotu wojskowego Lockheed C-130 Hercules pod Dżakartą.
- 1992 – Lennart Meri został wybrany na urząd prezydenta Estonii.
- 1994 – 48 członków sekty Zakon Świątyni Słońca w Szwajcarii i 5 w Kanadzie popełniło zbiorowe samobójstwo.
- 1995 – Przyjęto flagę Macedonii Północnej.
- 1997 – Grecki ultramaratończyk Janis Kuros ustanowił w australijskiej Adelajdzie aktualny do dziś rekord świata w biegu 24-godzinnym (303,506 km).
- 1999 – 31 osób zginęło, a 523 zostały ranne w wyniku zderzenia pociągów w Londynie.
- 2000 – W Belgradzie odbyła się masowa demonstracja mająca zmusić prezydenta Jugosławii Slobodana Miloševicia do ustąpienia ze stanowiska.
- 2001 – Na Florydzie zmarł fotoedytor tabloidu „Sun”, pierwsza z 5 śmiertelnych ofiar zarażonych bakteriami wąglika, rozsyłanych drogą pocztową do instytucji publicznych po zamachach z 11 września 2001 roku.
- 2003 – Achmat Kadyrow został wybrany na urząd prezydenta Czeczenii.
- 2004 – Monako zostało przyjęte do Rady Europy.
- 2008 – 75 osób zginęło, a 150 zostało rannych w wyniku trzęsienia ziemi, które nawiedziło Kirgistan.
- 2012 – Portowi lotniczemu Praga-Ruzyně nadano imię Václava Havla.
- 2013 – W Trypolisie został zatrzymany przez amerykańskie siły specjalne Delta Force libijski terrorysta i specjalista komputerowy Al-Ka’idy Abu Anas al-Libi.
- 2014:
- 6 osób zginęło, a 12 zostało rannych w samobójczym zamachu bombowym w stolicy Czeczenii Groznym.
- Francuski kierowca Jules Bianchi z rosyjskiego zespołu Marussia F1 został ciężko ranny w wypadku podczas wyścigu o Grand Prix Japonii na torze Suzuka. W wyniku odniesionych obrażeń zmarł 17 lipca 2015 roku w szpitalu w Nicei.
- W przedterminowych wyborach parlamentarnych w Bułgarii zwyciężyło opozycyjne centroprawicowe ugrupowanie GERB byłego premiera Bojko Borisowa.
- 2015 – 12 krajów regionu Azji i Pacyfiku zawarło umowę handlową Partnerstwo Transpacyficzne (TPP).
- 2016 – Została otwarta linia kolejowa Addis Abeba – Dżibuti.
- 2021 – Został wydany system operacyjny Windows 11.