Cywilizacja doliny Indusu

Cywilizacja doliny Indusu, zwana także Kulturą Indusu, Cywilizacją Indusu-Saraswati, Kulturą harappańską, Kulturą Mohendżo-Daro itp. – pierwsza historyczna cywilizacja na obszarze subkontynentu indyjskiego, rozwijająca się w okresie 3300–1300 p.n.e. (w swej szczytowej formie 2600–1900 p.n.e.), w indyjskiej epoce brązu[1][2][3][4][5][6]. Zajmowała obszar wielkości 650 tys.[2][5][7][8] – 1,5 mln km² (według różnych źródeł) i była najrozleglejszą spośród czterech sobie współczesnych cywilizacji starożytności (obok Egiptu, Mezopotamii, Chin)[3][4][9][10][11][12][13]. Jej stanowiska rozmieszczone są na całym terytorium współczesnego Pakistanu, w północno-zachodnich Indiach (Dżammu i Kaszmir, Radżastan, Gudżarat, Maharasztra, Hariana, Pendżab) oraz we wschodnim Afganistanie[5][7][12][14][15].

Pierwszego (przypadkowego) odkrycia związanego z jej historią dokonano w 1826 roku[4]. Archeologami, którzy prowadzili dotyczące jej badania, byli m.in.: Alexander Cunningham, John Marshall, Mortimer Wheeler, George Dales, Jonathan M. Kenoyer oraz Richard Meadow[4][16][17][18][19]. Dotychczas odkryto 1500–2600[10][20] (według różnych źródeł) stanowisk archeologicznych, przypisywanych tej cywilizacji, spośród których jedynie 2% zostało gruntownie przebadanych[3]. Główne z nich to: Amri, Balakot, Banawali, Bhagatrav, Chanhudaro, Daimabad, Dholavira, Dwarka (Dvaraka), Ganweriwala (Ganeriwala), Gola Dhoro, Harappa, Kot Bala, Kot Diji, Kalibangan, Lakhmirwala, Lothal, Mohendżo Daro, Nausharo, Pir Shah Jurio, Pirak, Rakhigarhi, Rangpur, Rehman Dheri, Rojdi, Rupnagar, Shortugai, Sokhta Koh, Sothi, Sutkagen Dor (Sutkagan Dor) itd.[21][22]