Dukszty (folwark)

Dukszty folwark (lit. Dūkšto dvaras) – folwark na Litwie, w okręgu uciańskim, w rejonie ignalińskim.

Dukšty, Rudamina-Biahanski. Дукшты, Рудаміна-Бяганскі (T. Voretzsch, 1917)

Dukszty Litwa

Dukszty

Dūkšto dvaras

Państwo	Litwa
Okręg	uciański
Rejon	ignaliński
Gmina	Dukszty
Położenie na mapie Litwy Dukszty
55°32′36″N 26°19′23″E

Historia

W XVI wieku dobra należały do Giedroyciów, by następnie przejść w ręce Stabrowskich i Rudomino-Dusiackich^[1].

W czasach zaborów dobra leżały w granicach Imperium Rosyjskiego, należały do Dowgiałłów^[2].

W niegotowych jeszcze budynkach dworskich stacjonowali w 1812 oficerowie V Korpusu Armii Francuskiej. Klasycystyczny dwór został ukończony w 1820^[3].

W 1901 r. Dowgiłłówna wyszła za Tomasza Zana, wnuka przyjaciela Adama Mickiewicza. Rodzina Zanów miała tu majątek aż do II wojny światowej. W okresie międzywojennym bywali tu: Karol Szymanowski, Artur Rubinstein, Juliusz Osterwa. W majątku zamieszkiwał również Jan Rokicki – najbliższy przyjaciel Tomasza Zana i ekonom majątku w Duksztach wraz ze swoją żoną Stefanią oraz synem Janem Rokickim (zm. 18.11.2019)^[3].

W dwudziestoleciu międzywojennym folwark leżał w Polsce, w województwie nowogródzkim (od 1926 w województwie wileńskim), w powiecie brasławskim (od 1926 w powiecie święciańskim)^[4], w gminie Dukszty^[5][6].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 95 osób, 93 były wyznania rzymskokatolickiego, a 2 prawosławnego. Jednocześnie 47 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, a 48 litewską. Było tu 8 budynków mieszkalnych^[5]. W 1938 zamieszkiwało tu 69 osób w 9 budynkach^[6].

Miejscowość należała do parafii rzymskokatolickiej w Duksztach. Podlegała pod Sąd Grodzki w Święcianach i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Duksztach^[7].

Na terenie folwarku stacjonowała 2 kompania 9 batalionu Straży Granicznej, a następnie kompania graniczna KOP „Dukszty”^[8][9]. Ostatnim właścicielem majątku był Tomasz Zan, jego matka Teresa Zan została aresztowana w 1941 i wywieziona do obozu Ravensbrück, gdzie zmarła^[1].

Przypisy

1. Podbrodzie i okolice - Wirtualna Wileńszczyzna [online], www.podbrodzie.info.pl [dostęp 2020-07-15].
2. Dukszty, dobra, pow. nowoaleksandrowski, gm. Dukszty, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 451.
3. Dukszty – majątek ostatniego Zana [online], www.rp.pl [dostęp 2020-07-15] (pol.).
4. Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472
5. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 6.
6. Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 46.
7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 46.
8. Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), s. 88, 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
9. Artur Ochał: Na litewskiej rubieży Brygada KOP Grodno (1929-1939). Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017, s. 127. ISBN 978-83-8098-148-5.

Linki zewnętrzne

• Dukszty, dobra, pow. nowoaleksandrowski, gm. Dukszty, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 451.