Gwara łowicka
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Gwara łowicka, gwara księżacka[1] – gwara języka polskiego używana przez Księżaków zamieszkujących tereny historycznego księstwa łowickiego w okolicach Łowicza i Skierniewic na południowo-zachodnim Mazowszu[2]. Jej przynależność dialektalna nie jest do końca jasna. W starszych publikacjach z dziedziny polskiej dialektologii zaliczano ją do gwar małopolskich, ale obecnie widoczna jest tendencja łączenia jej z dialektem mazowieckim[3]. Problem ten wynika z właściwości gwary – ma ona cechy obu tych dialektów[4].
Obok stroju łowickiego jest pielęgnowana jako jeden z najistotniejszych elementów kultury i tożsamości Księżaków[5]. Została dokładnie opisana przez Halinę Świderską w pracy pt. „Dialekt Księstwa Łowickiego” z 1929 roku, która do dziś jest najcenniejszą i najobszerniejszą publikacją w całości poświęconą gwarze łowickiej[6][7]. Współczesna gwara jest wypierana przez polszczyznę literacką, a wyrazy i formy gwarowe są zastępowane formami ogólnopolskimi[5]. Ochroną i popularyzacją gwary księżackiej zajmują się m.in. Łowicki Ośrodek Kultury oraz Muzeum w Łowiczu, które w 2014 roku we współpracy z dr hab. Renatą Marciniak-Firadzą oraz zespołem śpiewaczym „Ksinzoki” wydało publikację „Gwara - Księżaków język ojczysty. Dziedzictwo regionu łowickiego”, zawierającą m.in. obszerny słownik wyrazów gwarowych.