Kamienica zarządu gminy żydowskiej w Poznaniu

Kamienica zarządu gminy żydowskiej w Poznaniu – kamienica znajdująca się w północnej części Starego Miasta w Poznaniu, na narożniku ulic Stawnej 10 i Szewskiej 10, mieszcząca w dwudziestoleciu międzywojennym i od 2003 roku władze poznańskiego kahału.

Kamienica zarządu gminy żydowskiej w Poznaniu

nr rej. 668/Wlkp/A z 26.03.2008[1]
Fasada północna (2013)
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Adres	ul. Stawna 10
Kondygnacje	4
Ukończenie budowy	1897
Właściciel	Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP (2003–2018), Gmina Wyznaniowa Żydowska w Poznaniu (od 2018)
Położenie na mapie Poznania Kamienica zarządu gminy żydowskiej w Poznaniu
Położenie na mapie Polski Kamienica zarządu gminy żydowskiej w Poznaniu
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kamienica zarządu gminy żydowskiej w Poznaniu
52°24′38,250″N 16°56′11,702″E

Historia

W okresie dwudziestolecia międzywojennego siedziba gminy mieściła m.in. Żydowską Bibliotekę Ludową, salę zebrań, biura organizacji charytatywnych i związku sportowego, kilka mieszkań dla pracowników kahału^[2], a w latach 1924–1932 również Miejską Izraelicką Szkołę Podstawową nr 14, do której uczęszczało rocznie ok. 200 uczniów^[3].

Jedną z organizacji mieszczących się w budynku było Towarzystwo Chewra Kadisza, którego statut odnowiono w grudniu 1929 roku. Zajmowało się ono pomocą biednym i chorym członkom gminy, pokrywając koszty ich leczenia, udzielając pomocy rodzinom i organizując pogrzeby. Na czele funkcjonującego do 1939 roku stowarzyszenia stał dr J. Cobliner. W 1930 liczyło ono 217 członków. W latach 1937–1938 zorganizowało 25 pogrzebów, w tym 10 nieodpłatnych; pokryło koszty leczenia sześciu osób i udzieliło zapomogi 63 kolejnym^[4].

W 1939 roku władze niemieckie przejęły cały majątek gminy, niszcząc tym samym wyposażenie budynku^[2]. Po II wojnie światowej w Poznaniu przebywało 224 Żydów (styczeń 1946). Pół roku później było ich już 343. Mimo to, nie udało się odrodzić wspólnoty, a cały jej majątek (w tym synagogi, cmentarze i siedziba gminy) przeszedł w ręce miasta^[5]. W okresie Polski Ludowej pomieszczenia gmachu służyły jako magazyny Archiwum Państwowego^[2]. W 1975 roku oczyszczono elewacje budynku, a w 1992 wyremontowano klatki schodowe i założono instalację ogrzewania gazowego^[6].

Zjednoczonej w 1999 roku gminie^[5] dopiero po 4 latach udało się odzyskać kamienicę przy ulicy Stawnej^[6].

Osobny artykuł: Gmina Wyznaniowa Żydowska w Poznaniu.

W budynku mieści się jedyny czynny w Poznaniu dom modlitwy. Początkowo Torę w trakcie nabożeństw czytano w wydaniu książkowym^[7], aż do 8 stycznia 2009 roku, kiedy Orit i Meszulama Szafranowie z Izraela ofiarowali ZGWŻ uroczyście wniesione zwoje Tory^[8]. W 2009 przeprowadzono remont dachu, a w latach 2009–2015 konserwację elewacji oraz renowację stolarki okiennej i drzwiowej^[6].

Architektura

Elewacje licowane są żółtą i czerwoną cegłą klinkierową, dach pokryty dachówką karpiówką, a wieżyczka łupkiem^[6].

Zobacz też

• czynne synagogi w Polsce
• dzielnica żydowska w Poznaniu
• Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024, s. 174 [dostęp 2018-12-27].
2. Witkowski 2012 ↓, s. 100.
3. Witkowski 2012 ↓, s. 108–109.
4. Witkowski 2012 ↓, s. 68.
5. Witkowski 2012 ↓, s. 73.
6. Stare Miasto w Poznaniu. Zniszczenia – odbudowa – konserwacja 1945–2016. Iwona Błaszczyk (red.). Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2017, s. 300–301. ISBN 978-83-7768-176-3.
7. Dawid Jakś: Poznańscy Żydzi mają zwoje Tory. [dostęp 2018-12-27]. (pol.).
8. Witkowski 2012 ↓, s. 74.

Bibliografia

• Rafał Witkowski: Żydzi w Poznaniu. Krótki przewodnik po historii i zabytkach. Poznań: Wydawnictwo Miejskie Posnania, 2012. ISBN 978-83-7768-046-9.