Koło wodne
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Koło wodne, gatro – urządzenie przekształcające energię przepływu lub spadku wody w inne użyteczne formy energii. Składa się ze zwykle drewnianego lub metalowego koła mającego na obwodzie łopatki, przegrody lub zbiorniki poruszane siłą naporu wody. Koła wodne były w powszechnym użyciu od III wieku p.n.e.[1][2][3], aż do XX wieku i aktualnie są rzadko wykorzystywane komercyjnie. Początkowo były wykorzystywane wyłącznie do napędu młynów wodnych używanych do mielenia zboża. Z czasem zastosowano je do poruszania narzędzi wykorzystywanych w tartakach, papierniach, kuźniach, foluszach, olejarniach, międlarkach w przemyśle włókienniczym, do kruszenia urobku w zakładach hutniczych, mielenia składników w prochowniach itd.
Pod koniec XVIII wieku John Smeaton dokonał opisu fizyki kół wodnych, co przyczyniło się do znacznej poprawy ich wydajności[4][5]. Koła wodne ostatecznie zostały wyparte przez mniejsze i bardziej efektywne turbiny – wynalazek Benoît Fourneyrona, które były w stanie wytrzymać wyższy napór hydrauliczny niż koła wodne o konwencjonalnym rozmiarze[5].
Głównym czynnikiem ograniczającym możliwość konstrukcji koła wodnego jest dostępność płynącej wody lub możliwości budowy kanału lub zapory spiętrzających wodę. Współczesne elektrownie wodne korzystają z napędu wykorzystującego przepływ grawitacyjny wody, analogicznie do koła wodnego.