Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
kościół parafii rzymskokatolickiej Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu[uwaga 1] – kościół parafii rzymskokatolickiej w Kędzierzynie-Koźlu, w województwie opolskim, należący do dekanatu Koźle diecezji opolskiej, mający status obiektu zabytkowego, który został ufundowany przez barona Jana von Oppersdorffa, a następnie konsekrowany w 1570, będący jednym z najstarszych obiektów w mieście, zbudowany z cegły, w stylu neogotyckim. Fasada z wejściem głównym usytuowana jest od ulicy Pamięci Sybiraków[2].
 820/64 z dnia 18.04.1964 r.[1] | |||||||||||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||||||||||
 Fasada kościoła | |||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||
| Adres |
ul. Pamięci Sybiraków 8 | ||||||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||||||
| Wezwanie |
św. Zygmunta i | ||||||||||||||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||||||||||
| Relikwie |
św. Zygmunta, | ||||||||||||||||||||
| Cudowne wizerunki | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Kędzierzyna-Koźla  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego  | |||||||||||||||||||||
 50°20′04,39″N 18°08′40,96″E | |||||||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||||||
Kościół składa się z nawy głównej zakończonej prezbiterium z ołtarzem wykonanym przez firmę Ericha Adolfa z Wrocławia według proj. prof. Paula Plontke z Berlina oraz dwóch kaplic bocznych (naw) pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa i Najświętszej Maryi Panny, oraz dobudowanych dwóch wież i zakrystii. Ma następujące wymiary: długość × szerokość = (44,95 × 27,14) m[3] oraz wysokość 34,69 m[4], a wraz ze szczytowym prętem na kulę i chorągiewkę nawet 37,35 m[5]. Powierzchnia użytkowa kościoła wynosi 700 m², a kubatura 6500 m³[6].
Budynek jest murowany (początkowo drewniany), pseudohalowy, w stylu neogotyckim, wielokrotnie przebudowywany. Mury otoczone przyporami. Prostokątna w rzucie poziomym wieża główna kościoła o wymiarach (7,10 × 6,65) m i wysokości 37,35 m[7] wykonana została w stylu gotycko-renesansowym z czterema zainstalowanymi dzwonami z napędem elektrycznym, a druga wieża (kruchta) w rzucie poziomym koła o średnicy 3,19 m[3], jest niższa o wysokości 10,85 m[8] – komunikacyjna, ze schodami kręconymi. Dach dwuspadowy z małą wieżyczką (murem) o wysokości 2,81 m[9], na sygnaturkę (obecnie zdemontowaną), w środku kalenicy, pokryty dachówką holenderką.
Nawa główna
Kościół jest przykryty sklepieniem krzyżowo-żebrowym, a prezbiterium sklepieniem sieciowym, wokół którego umieszczono pięć witraży według proj. Bernharda Latazky z Berlina[10], z centralnym przedstawiającym scenę ukrzyżowania oraz czterech bocznych poświęconych: Trójcy Świętej, narodzeniu Jezusa, Zmartwychwstaniu i Duchowi Świętemu.
Retabulum ołtarzowe złożone jest z dwóch blach umieszczonych po obu stronach tabernakulum na których znajduje się osiem scen biblijnych: czterech ze Starego Testamentu (strona prawa) i czterech z Nowego Testamentu (strona lewa) oraz dodatkowymi przymocowanymi do nich drążkami zwieńczonymi figurami aniołów. Na szczycie ołtarza widoczny łaciński napis PANIS VITAE VITIS VERA, co można przetłumaczyć jako „Prawdziwy Chleb i Winorośl Życia”. Pod mensą ołtarzową (antepedium) umieszczono scenę Ostatniej Wieczerzy. Ołtarz od tyłu sygnowany: ALBERT SIEGERT BRESLAU SEPTEMBER 1936[11]. Przy ołtarzu głównym, po lewej stronie znajduje się obraz Matki Bożej Szkaplerznej zwany również obrazem Matki Bożej Opawskiej[12], a po prawej w mensie umieszczono relikwiarze patronów kościoła wykonane przez artystę Pawła Bagińskiego oraz relikwiarz św. Jana Pawła II i św. Faustyny Kowalskiej.
W nawie umieszczono na ścianie bocznej od zakrystii figurę św. Zygmunta, a na filarach figury: św. Jana Nepomucena, św. Jacka, św. Jadwigi Śląskiej, św. Melchiora Grodzieckiego i św. Franciszka z Asyżu. W centrum nawy od strony zakrystii znajduje się zabytkowa ambona z baldachimem, połączona ze ścianą kościoła. Sień przy wejściu głównym otoczona ornamentową kratą z zamontowanymi na niej wrotami. W kluczu głównego portalu wejściowego z drzwiami drewnianymi, dwuskrzydłowymi zrekonstruowano datę: 1511, gmerk i krzyż joannitów[13].
Dzwony na wieży kościoła
Na wieży kościoła znajduje się dzwonnica z czterema dzwonami odlanymi w 1958, w odlewni dzwonów w Goduli[14].
 Dzwony kościoła św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu | |||||
| Lp. | Nazwa dzwonu | Waga [kg] | Średnica wieńca [cm] | ||
| 1. | Św. Józef | 800 | 128 | ||
| 2. | Św. Maria – Regina Mundi | 680 | 116 | ||
| 3. | Św. Jacek | 560 | 110 | ||
| 4. | Św. Zygmunt | 400 | 98 | ||
Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa
Ołtarz boczny w kaplicy Najświętszego Serca Pana Jezusa w formie pentaptyku z centralnym obrazem triumfującego Serca Jezusa oraz czterech bocznych obrazów ze scenami męki Pańskiej pędzla prof. Paula Plontke (modlitwy Jezusa w Ogrójcu, biczowania, cierniem ukoronowania i dźwigania krzyża), usytuowanych na skrzydłach. Po złożeniu skrzydeł wyłania się scena umycia nóg św. Piotrowi przez Jezusa w Wieczerniku. Na szczycie ołtarza umieszczono złoty krzyż, a poniżej niego symbol Ducha Świętego w postaci Gołębicy. Pod mensą ołtarzową (antepedium) umieszczono trzy sceny w postaci reliefów: przemienienia Pańskiego, chrztu Jezusa i objawienia Jezusa św. Marii Magdalenie po Zmartwychwstaniu. Ponadto w kaplicy zawieszono trzy obrazy: obraz Jezusa Miłosiernego, w przejściu do nawy głównej oraz św. Jadwigi Śląskiej i św. Notburgi, na ścianie północno-zachodniej. Na końcu kaplicy pod chórem umieszczono figurę św. Antoniego trzymającego na swym ręku małego Jezusa.
Kaplica Najświętszej Maryi Panny
W drugiej bocznej kaplicy poświęconej Najświętszej Maryi Pannie umieszczony został obraz Matki Boskiej z Koźla, z lat 1420–1430[15]. Ołtarz wykonany wg projektu Ewy Budniewskiej-Bartek, wykonany w firmie Halupczok w Opolu[11]. Pod posadzką kaplicy znajduje się krypta grobowa trójki krewnych fundatora kościoła z rodu Oppersdorffów. Ponadto w kaplicy umieszczono na filarze figurę św. Anny ze swoją córką Maryją, a na bocznej ścianie św. Józefa trzymającego na swym ręku małego Jezusa. W przedłużeniu tej nawy, idąc dalej, na ścianie południowo-wschodniej wisi gotycki krucyfiks z XVI wieku, a blisko niego znajduje się renesansowa, inskrypcyjna tablica żeliwna z monogramem i kartuszem herbowym zmarłej w 1572 Agnes Wittich[11][16]. Pod chórem umieszczono figurę Niepokalanego Serca Maryi.
W kościele zainstalowano w 1929 organy firmy Rieger (na tabliczce napis: Opus 2406 Rieger), wyposażone w 43 głosy o trzech manuałach, wolnostojące piszczałki prospektowe, pneumatyczne traktury, wiatrownice stożkowe i rezerwuar: 3 miechy pływakowe (główny zasobnik powietrza wraz z podawaczem oraz dwa miechy kompensacyjne)[17][18].
Plac wokół kościoła (dawniej cmentarz) otoczony jest murem oporowym. Za prezbiterium na postumencie stoi figura Chrystusa, a koło głównego wejścia krzyż misyjny z 1930. Przy bocznym wejściu (zachodnim) znajduje się grobowiec zmarłych ostatnich proboszczów parafii.
 Kalendarium kościoła św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu | |
| Data | Wydarzenie |
| 1293 | pierwsza wzmianka w zachowanych dokumentach |
| początek XIV wieku | dobudowanie do kościoła od strony południowej kaplicy Najświętszej Marii Panny |
| 1323 | konsekracja kaplicy NMP |
| ok. 1420 | przybycie do kościoła obrazu Matki Boskiej z Koźla |
| 20/21 sierpnia 1454 | kościół spłonął w pożarze miasta, przetrwała jedynie kaplica NMP[19] |
| 1489 | początek odbudowy kościoła |
| 1570 | ponowna konsekracja kościoła pw. św. Zygmunta, dobudowanie wieży w południowo-zachodnim narożniku kościoła |
| 1618–1648 | kościół wielokrotnie plądrowany przez Duńczyków i Szwedów |
| ok. 1688 | patronką kościoła staje się również św. Jadwiga Śląska |
| 1807 | poważne uszkodzenia kościoła w wyniku oblężenia miasta przez wojska napoleońskie |
| 1812 | przekazanie kościołowi z aukcji majątku franciszkanów kozielskich obrazu Matki Bożej Opawskiej przez mieszczanina Bredela[10] |
| druga połowa XIX wieku | gruntowny remont kościoła w stylu neogotyckim |
| 1924 | montaż instalacji elektrycznej w kościele[20] |
| 1929 | instalacja organów na chórze kościoła |
| 1932 | instalacja centralnego ogrzewania w kościele[20] |
| 1932–1934 | wbudowanie pięciu nowych witraży w prezbiterium kościoła[20] |
| 1938 | generalny remont kościoła, budowa nowych ołtarzy: głównego i Najświętszego Serca Pana Jezusa, odkrycie krypty grobowej w kaplicy NMP |
| 1996 | modernizacja prezbiterium oraz budowa nowego ołtarza w kaplicy NMP |
| 27 października 2002 | wprowadzenie relikwii św. Jadwigi Śląskiej do kościoła (cząstka kości prawego ramienia)[21] |
| 23 lutego 2003 | wprowadzenie relikwii św. Faustyny Kowalskiej ZMBM do kościoła |
| 11 maja 2003 | wprowadzenie relikwii św. Zygmunta do kościoła (fragment kości czaszki)[21] |
| 29 lutego 2004 | powrót do kaplicy NMP z renowacji obrazu Matki Boskiej z Koźla |
| 2016 | wprowadzenie relikwii papieża św. Jana Pawła II do kościoła[21] |
| 2022–2023 | kompleksowy remont kościoła z jego otoczeniem (ściany wewnętrzne i zewnętrzne, ogrzewanie, plac kościelny) finansowany m.in. z przyznanej w 2018 dotacji z Unii Europejskiej[22] |
Pod posadzką kościoła znajduje się kilka nieudostępnionych (zamurowanych) krypt grobowych[23]. Największa z nich – krypta Świętego Krzyża, znajdująca się pod nawą główną kościoła, rozciągnięta – mniej więcej – od prezbiterium do chóru została utworzona na początku XVII wieku[23]. Najstarsza krypta z 1596[24] o wymiarach poziomych (5 × 3) m i wysokości 2,5 m położona jest pod posadzką w podziemiach kaplicy Najświętszej Marii Panny[23]. Ostatni raz krypta ta była otwarta w 1997 podczas remontu po powodzi, po czym została zamknięta[23]. Jak wykazały prowadzone w latach 90. XX wieku badania, pod kościołem zachowało się więcej pochówków, m.in. matki z noworodkiem[24]. Herbert Probe podaje, że w 1323 pod kaplicą została zbudowana krypta książęca kozielskich Piastów[24].
 Lista pochowanych kościoła św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu | ||
| Lp. | Osoba | Uwagi |
| Krypta grobowa pod kaplicą NMP | ||
| 1. | Ursula von Hake (†1596) | matka barona Wilhelma II von Oppersdorff-Aich-Friedsteina |
| 2. | hrabina von Hardeck (†1607)[10] | właścicielka Kłodzka, szwagierka barona Wilhelma II von Oppersdorff-Aich-Friedsteina |
| 3. | baron Wilhelm II von Oppersdorff-Aich-Friedstein (1554–1598)[25][26] | bratanek fundatora kościoła barona Jana von Oppersdorffa |
| Krypta grobowa Świętego Krzyża pod nawą główną[23] | ||
| 1. | płk Friedrich Arnold von Foris (†1745) | komendant twierdzy kozielskiej |
| 2. | gen. baron Andreas von Kochicki | generał wojsk szwedzkich, zmarły w więzieniu w Wiedniu |
| 3. | Josef Kostalski | mistrz kominiarski |
| 4. | gen. mjr Johann Georg von Lehmann (1688–1750) | komendant twierdzy kozielskiej |
| 5. | gen. bryg. Heinrich von Saldern (1694–1745) | komendant twierdzy kozielskiej |
| 6. | Herman Zajontzek | kasztelan kozielskiego zamku |
| ... | ... | ... |
| Grobowiec przy kościele | ||
| 1. | ks. Ludwik Rutyna (1917–2010) | polski duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii, infułat i działacz kresowy |
| 2. | ks. dr Alfons Schubert (1937–2020)[27] | polski duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii |
- Po II wojnie światowej kościół był czasowo tylko pod wezwaniem św. Zygmunta.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
