Komitet Słowiański w Polsce
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Komitet Słowiański w Polsce – organizacja społeczno-polityczna powstała w 1945 roku[1], koncentrowała się na organizowaniu głównie działalności propagandowej, celem umacniania przyjaźni i ścisłego związku narodów słowiańskich z ZSRR[2][3]. Komitet Słowiański koordynował prace wszystkich Towarzystw Przyjaźni w Polsce, a ponadto współpracował dla realizacji swych zadań z innymi masowymi organizacjami społecznymi, jak związki zawodowe, organizacje młodzieżowe, Związek Nauczycielstwa Polskiego czy Liga Kobiet[4].
W okresie stalinizacji Polski był pierwszą instytucją pracująca nad pieriekowką (przekuwaniem dusz)[5] polskiej historii, będąc jednocześnie filią powołanego w sierpniu 1941 roku w Moskwie Komitetu Wszechsłowiańskiego z udziałem m.in. Aleksieja Tołstoja, Dmitrija Szostakowicza i Wandy Wasilewskiej, a pod przewodnictwem generała Aleksandra Siemionowicza Gundorowa (członek komisji Burdenki) oraz sekretarza generalnego tegoż Komitetu Walentina Władimirowicza Moczałowa[6]. W trakcie I Zjazdu Komitetu Wszechsłowiańskiego w Moskwie rzucono hasło „zespolenia się Słowian do walki z faszyzmem”[7][8]. Komitet, jak i jego propaganda wspólnoty słowiańskiej były w swojej istocie kamuflażem dla bolszewickiej koncepcji budowy europejskiej federacji komunistycznej[9].
W Polsce za centrum tego ruchu obrano Kraków. W Krakowie istniał utworzony jeszcze przed wojną ośrodek nauki o Słowiańszczyźnie skupiony w Instytucie Słowiańskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. Główną rolę wykreowania ruchu słowianofilskiego odegrali rektorzy i profesorowie krakowskich uczelni z Uniwersytetu Jagiellońskiego - prof. Tadeusz Lehr-Spławiński i Tadeusz Stanisław Grabowski oraz rektor Akademii Górniczej – prof. Walery Goetel[10].
We wrześniu 1946 zależność narodowych Komitetów Słowiańskich została wzmocniona ideologicznym nadzorem powołanego w Moskwie Instytutu Słowianoznawstwa Akademii Nauk ZSRR. Na czele Instytutu Słowianoznawstwa AN ZSRR stanęli ludzie bezpośrednio związani z Komitetem Wszechsłowiańskim, m.in. prof. Griekow i prof. Dierżawin (członek zał. K.W.), oni też poprzez Instytut kształtowali odtąd ideologię ruchu nowosłowiańskiego, nakreślając jego główne cele programowe. Właściwe zadaniom instytucje polskie, jak Instytut Badań Literackich PAN, Instytut Słowianoznawstwa PAN, czy IHKM PAN, nawiązywały ścisłą współpracę naukową na podstawie umów z delegaturami Instytutu Słowianoznawstwa AN ZSRR (następnie Instytutu Słowianoznawstwa i Bałkanistyki AN ZSRR)[11]. Bezpośrednią kontrolę partyjną nad poczynaniami nowo powołanej organizacji w Polsce stanowił udział pioniera Komitetu Wszechsłowiańskiego w Moskwie, członka KC PPR Edwarda Ochaba oraz innych wysokich rangą funkcjonariuszy aparatu PPR w tym Jakuba Bermana. Za kontakty z moskiewską centralą dyspozycyjną odpowiedzialna była Ambasada Polska w Moskwie, którą w okresie działalności Komitetu kierowali Stefan Jędrychowski, Zygmunt Modzelewski, Henryk Raabe, Henryk Wolpe oraz Marian Naszkowski[12].
Za datę zakończenia działalności Komitetu Słowiańskiego w Polsce przyjmuje się 3 sierpnia 1953 roku[13].