Norma językowa
zbiór elementów językowych powszechnie akceptowanych w danej społeczności / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Norma językowa?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Norma językowa – sposób realizacji określonego systemu językowego, który odpowiada zwyczajowi panującemu w danej wspólnocie językowej[1][2]. Jest to zbiór tych elementów językowych (wyrazów, form i reguł ich łączenia), które są w pewnym okresie aprobowane przez społeczność[3]. Szeroko rozumiana norma językowa stanowi część zarówno języka standardowego, jak i każdej innej odmiany języka (np. pewnego dialektu)[4][5]. Szczególnym typem normy językowej jest norma języka standardowego[6].
Normę języka standardowego (literackiego) kształtuje uzus warstw wykształconych, w mniejszym stopniu literatura piękna[7]. Norma ta podlega autorytatywnej kodyfikacji, tj. jest formułowana i sankcjonowana w słownikach, gramatykach normatywnych i innych poradnikach[7][8]. Na postać normy wpływa utrwalony uzus językowy, a ewolucja potrzeb wspólnoty komunikatywnej prowadzi także do zmian na poziomie formalnej kodyfikacji[9]. Kodyfikacji podlega przede wszystkim język standardowy[8][10].
Pojęcie normy bywa także odnoszone do cech i zachowań językowych kojarzonych z konkretnymi sytuacjami komunikatywnymi, postrzeganych jako najbardziej właściwe w danej sytuacji (tzw. normy komunikacyjne)[11] . Do praktyk tych można zaliczyć m.in. przełączanie się między odmianami języka w sposób zgodny z oczekiwaniami społecznymi; np. użycie jednej odmiany języka (np. niemczyzny szwajcarskiej) w rozmowach prywatnych, a drugiej (języka standardowego) w innych sytuacjach społecznych[6].
W dawnym ujęciu normę rozumiano jako zbiór reguł i zaleceń narzucanych z zewnątrz, przez autorytatywne gremia lub jednostki[12]. Historycznie najwcześniejsze formy kodyfikacji normatywnej polegały na przytaczaniu przykładów form „niepoprawnych”. Również pierwsze gramatyki oraz gramatyki szkolne miały często charakter normatywny; do XIX w. wszystkie gramatyki były normatywne[13]. Stabilizacja polskiej normy językowej nastąpiła pod koniec XVI wieku. Wiek ten uznaje się za początek istnienia polszczyzny standardowej, tj. koniec procesu standaryzacji i kodyfikacji języka polskiego[14]. Od II poł. XX w. normę zaczęto pojmować jako zbiór jednostek i reguł stanowiących część systemu językowego (tj. pewien wybór jego elementów), umieszczając ją w sferze wewnętrznych struktur języka[12].
Bywa, że normy językowe kolidują ze sobą. Przykładowo norma pisanej polszczyzny nakazuje używanie biernikowego „tę”, choć w ustnej formie języka standardowego upowszechniona jest forma „tą”. W tym przypadku istnieje różnica między normą literacką a normą rzeczywiście społeczną[15]. Innymi normami kierują się z kolei systemy gwarowe[15].