Park Sanguszków w Tarnowie
Park Sanguszków w Tarnowie Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Park Sanguszków w Tarnowie – park miejski znajdujący się w tarnowskiej dzielnicy Gumniska, założony przez książąt Sanguszków, kiedy byli właścicielami miasta.
 nr rej. A-55 z dnia 19 listopada 1968 r.[1] | |
 Widok na park z ul. Braci Saków | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Dzielnica | |
| Powierzchnia |
10,25 ha |
| Data założenia |
XVIII w. |
Położenie na mapie Tarnowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°00′21,7″N 21°00′23,7″E | |
Park położony jest w dzielnicy Gumniska, w południowo-wschodniej części Tarnowa. Obszar zespołu parkowo-pałacowego Sanguszków obejmuje powierzchnię ok. 37 hektarów[2], natomiast powierzchnia właściwego parku liczy 10,25 ha[3]. Park od północy i wschodu ograniczony jest ulicami Braci Saków oraz Sanguszków[3], natomiast od południa graniczy z potokiem Strusinka[4].
Park Sanguszków jest parkiem krajobrazowo-naturalistycznym o powierzchni 10,25 ha usytuowanym na stokach wzgórza pałacowego[2][3]. W starodrzewie dominują rodzime gatunki drzew liściastych i iglastych, z domieszką gatunków egzotycznych (m.in. tulipanowce, platany, sosny wejmutki)[2]. Platan klonolistny rosnący przed pałacem, będący pomnikiem przyrody, jest prawdopodobnie drzewem o największym obwodzie pnia w Tarnowie[5]. Na południowym stoku, poniżej pałacu, usytuowany jest dwupoziomowy ogród w stylu włoskim, w środku którego znajduje się fontanna[3]. Południowo-zachodnia część parku ma charakter leśny[6][7].
Drzewa rozmieszczone są nieregularnie – rosną pojedynczo lub w grupach. W regularnych układach drzew nasadzono: aleję lipową, aleję klonowo lipową i alejkę grabową[8]. Najczęściej występuje lipa drobnolistna (416 sztuk) oraz grab pospolity (223 sztuki), a także żywotnik zachodni (19 sztuk), świerk pospolity (11 sztuk) i modrzew europejski (8 sztuk)[8]. W oranżerii przechowywano rośliny egzotyczne, m.in. palmy, oleandry, cykasy, agawy, niektóre latem umieszczano na frontowym gazonie[8].
Istotnymi elementami ogrodowymi były klomby, występujące pojedynczo na terenie parku, lub w grupie przed ścianą frontową pałacu. Północna część była wzbogacona lustrami wody[8].
W południowej części parku znajduje się najcieplejsze miejsce w Polsce[3][9][10][11].
Początki parku sięgają końca XVIII w., wtedy po południowej stronie pałacu Sanguszków utworzono ogród w stylu barokowo-klasycyzującym. Wincenty Balicki, autor przewodnika po mieście, wspomniał w 1829 o ogrodzie „w smaku holenderskim”[12]. Prawdopodobnie wtedy, w południowo-zachodniej części parku, utworzono ogród w stylu włoskim[6][9]. Prawdopodobnie z tego też okresu pochodzi kolista droga podjazdowa i egzotyczne drzewa (platan klonolistny, tulipanowiec amerykański) na północnym zboczu wzgórza gumniskiego[8]. Pozostałą część parku stanowił park krajobrazowy, o nieregularnej siatce alejek, ze swobodnie rozmieszczonym drzewami, a także zbiornikami wodnymi. Park pierwotnie był ogrodem krajobrazowym w stylu romantycznym, łączącym się z układami założenia barokowego[6][9]. Tereny parku były wykorzystywane również gospodarczo; po wschodniej stronie pałacowej oficyny mieściły się ogrody użytkowe[9]. Początkowo przez park dojeżdżano do pałacu od strony wschodniej, z drogi wiodącej na południe (w kierunku Zawady)[8]. Droga dojazdowa przez park od zachodu pochodzi z późniejszego okresu.
Na początku XX wieku park został zreorganizowany w kierunku naturalistycznym[8]; zlikwidowano wówczas ogrody warzywne oraz zbudowano inspekty i szklarnie, a także konny tor wyścigowy i stajnie[6][9]. Powstała również szkółka drzewek ozdobnych i owocowych oraz sady[9]. W parku pojawiły się też kamienne figury o charakterze sakralnym[8]. W latach 30. XX wieku wprowadzono zmiany modernistyczne, widoczne w południowym ogrodzie włoskim[2][9]. W parku usytuowany był wówczas także kort tenisowy oraz kręgielnia[9]. Ścieżki i drogi dojazdowe wysypane były drobnym żwirem[8]. Całe założenie parkowo-pałacowe, jako własność prywatna, ogrodzone było około dwumetrowym drewnianym płotem z dwiema bramami wjazdowymi przy portierniach, bramą gospodarczą i furtką prowadzącymi do sadu[8].
Zmiana systemu politycznego państwa w 1944 spowodowała parcelację, przeprowadzoną w 1947 roku: tereny zespołu pałacowo-parkowego przeszły na własność Skarbu Państwa[2][9]. Byłe tereny Sanguszków podzielono pomiędzy kilku użytkowników, park wraz z pałacem został przekazany Tarnowskiej Szkole Ogrodniczej (od 1975 Zespół Szkół Ogrodniczo-Rolniczych)[13][6][9]. Zburzono stajnie oraz częściowo zasypano kanały nawadniające, wskutek czego wyschły parkowe stawy[9]. W latach 70. XX wieku zlikwidowano również szklarnie[9]. W 1966, we wschodniej części parku, oddano do użytku internat szkolny[14]. W 2019 przebudowane budynki byłego już internatu otwarto w nowym charakterze[15][16][17]. W związku z budową drogi do Rzędzina w latach 70. okrojono od północy park o pas szerokości około 5 m. Również od wschodu zmniejszono park[8]. W 1974 zasiedlono blok mieszkalny dla 18 rodzin nauczycielskich i pracowniczych[14]. W latach 80. na niewielkim tarasie ciepłego zbocza założono rozarium[8].
W listopadzie 1968 roku park wraz z pałacem został wpisany do rejestru zabytków[1], a w 2003 roku został uznany za park gminny[3][18].
W 2016 roku w ramach Budżetu Obywatelskiego wyremontowane zostały znajdujące się w parku schody[19].
W 2018 roku bez wiedzy i zgody konserwatora zabytków wyasfaltowano drogę prowadzącą na południe[20][21]. W 2020 zrewitalizowano fontannę, położoną w środku ogrodu włoskiego[3][22][23].
Widok na północną część parku.
Schody i alejka parku wiodąca ku północnemu wejściu.
Widok na fontannę i ogród włoski.
Północna część parku.
Parkowa fontanna nocą.
Widok na północno-zachodnią część parku.
W centrum parku znajduje się budynek pałacowy.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
