Populizm
typ retoryki politycznej / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Populizm?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Populizm (z łac. populus „lud”) – zjawisko polityczne polegające na odwoływaniu się w swoich postulatach i retoryce do idei i woli „ludu”, często stawianego w kontrze do „elit”.
Populizm jest definiowany jako ideologia, w której „lud” postrzegany jako siła moralnie wyższa, przeciwstawiany jest „elitom”, postrzeganym jako skorumpowane i reprezentujące partykularne interesy[uwaga 1][1][2][3]. Populiści zazwyczaj przedstawiają „elity” jako zamknięty establishment polityczny, gospodarczy, kulturalny i medialny. Oskarżają elity o stawianie interesów własnych lub interesów innych grup (takich jak obce kraje lub imigranci) ponad interesy „zwykłych ludzi”. Ugrupowania populistyczne różnią się w przyjmowanej definicji „ludu”. Kryteria tej definicji mogą być oparte na podziałach klasowych, etnicznych lub narodowych. Jako elementy dyskursu populistycznego wymienia się prymat woli ludu, antyelitaryzm, antypluralizm[4] i antyintelektualizm[5].
Ruchy populistyczne mogą być tworzone przez charyzmatycznych przywódców, którzy starają się nawiązywać możliwie bezpośredni kontakt ze swoimi zwolennikami[6], przedstawiając się jako „głos ludu”. Działając w liberalnych demokracjach, populiści w szeregu przypadków dążą do przeformułowania funkcjonujących w nich modeli politycznych i społecznych, m.in. poprzez ograniczenie roli niezależnych instytucji, takich jak media i sądownictwo, które umożliwiają ochronę praw mniejszości[7].
Populizm można opisywać w aspekcie doktrynalnym, socjotechnicznym i psychospołecznym[8]. Ernesto Laclau opisał populizm jako emancypacyjną siłę społeczną, poprzez którą zmarginalizowane grupy kwestionują dominujące struktury władzy[9]. W definicji politologa Jana-Wernera Müllera partię populistyczną cechuje antyelitaryzm łączący się z antypluralizmem, tj. przedstawianie siebie jako jedynego prawdziwego przedstawiciela „ludu” w starciu ze szkodliwymi, dawnymi elitami, a tym samym prezentowanie innych partii, organizacji czy instytucji jako „wrogów ludu”[10][11]. Niektórzy ekonomiści używają terminu populizm w odniesieniu do rządów, które angażują się w znaczne wydatki publiczne finansowane przez pożyczki zagraniczne, co skutkuje hiperinflacją i koniecznością zarządzania kryzysowego.
Termin populizm rozwinął się w XIX wieku[12] i był od tego czasu używany w różnych kontekstach. W mowie potocznej nadaje mu się zazwyczaj negatywne znaczenie, i utożsamia z promowaniem uproszczonych rozwiązań wobec skomplikowanych problemów, a także z odwoływaniem się do zbiorowych emocji[13]; lub z głoszeniem chwytliwych haseł „zgodnych z oczekiwaniami większości społeczeństwa w celu uzyskania jego poparcia i zdobycia wpływów lub władzy” (synonimicznie do demagogii)[14].
Populizm łączy się z różnymi ideologiami, takimi jak nacjonalizm, liberalizm czy socjalizm. Populiści działają na różnych pozycjach doktrynalnych w spektrum lewicy-prawicy: wyróżnić można zarówno lewicowy, jak i prawicowy populizm[15].