Rodzina językowa

Rodzina językowa – w klasyfikacji języków jednostka obejmująca grupę (zespół) języków, co do których zakłada się, że wywodzą się one od wspólnego prajęzyka[1]; tzw. jednostka genetyczna[uwaga 1][2]. Wniosek o pochodzeniu języków od wspólnego źródła wysuwa się ze względu na ich regularne podobieństwa (zbieżności na płaszczyźnie gramatyki, leksyki itp.). Przykładowo uważa się, że języki indoeuropejskie, do których należą m.in. języki słowiańskie, romańskie i germańskie, pochodzą od wspólnego języka praindoeuropejskiego[1][3].

W przypadku języków słabo poznanych stwierdzenie ich pokrewieństwa nie jest tak jednoznaczne. Podobieństwa, na podstawie których języki te uznano (lub postuluje się ich uznanie) za rodzinę, mogły też w niektórych przypadkach powstać w wyniku wzajemnego oddziaływania tych języków w przeszłości, chociaż nie wykształciły się one z tego samego języka źródłowego. Jako że w zdecydowanej większości przypadków nie dysponujemy dokumentami piśmiennictwa, poświadczającymi rozwój języka od samego wyodrębnienia się go z prajęzyka, spekulacje na ten temat obarczone są błędem.

W przypadku języków z dobrze poznanych rodzin indoeuropejskiej, semickiej, a także kilku innych, pochodzenie od wspólnego prajęzyka jest praktycznie pewne.

W zależności od przyjętej nomenklatury rodziny językowe mogą być dzielone na mniejsze jednostki: podrodziny, grupy czy zespoły językowe obejmujące poszczególne języki, a także łączone w większe jednostki: makrorodziny (nadrodziny). Jest to jednak klasyfikacja względna i niestosowana w sposób jednolity (różni badacze operują różną terminologią)[4] [5]. Języki słowiańskie można na przykład traktować jako podrodzinę języków indoeuropejskich, ale jeśli brać pod uwagę same języki słowiańskie, prawdziwe jest co do nich również określenie „rodzina językowa”. Termin „nadrodzina” bywa niekiedy odnoszony do grupy wielkich rodzin językowych, wykazujących pewne podobieństwa, lecz ze względu na długi czas, jaki upłynął od ich wykształcenia, niemożliwych do jednoznacznego sklasyfikowania jako spokrewnione (w miarę upływu czasu prajęzyk pozostawia coraz mniej śladów w językach pochodnych i wzrasta prawdopodobieństwo przypadkowości ewentualnych zbieżności między nimi).

Języki należące do jednej rodziny to języki pokrewne[1], mówi się też o językach powiązanych genetycznie[6] lub genealogicznie[2]. Języki niespokrewnione, ale wykazujące podobieństwa ze względu na wpływ kontaktu językowego, zalicza się do tej samej ligi językowej[7][8] i określa mianem powinowatych[9].