Rozpad Jugosławii
upadek Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii (1991–2003) / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Rozpad Jugosławii?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Rozpad Jugosławii (serb.-chorw. Raspad Jugoslavije) – proces, w wyniku którego stopniowo od 1991 roku doszło do rozpadu Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii i w konsekwencji do powstania niepodległych państw i konfliktów zbrojnych.
Przed rozpadem państwa Socjalistyczna Federalna Republika Jugosławii (SFRJ) obejmowała sześć republik: Bośnię i Hercegowinę, Chorwację, Macedonię, Czarnogórę, Serbię i Słowenię. Ponadto w skład Serbii wchodziły dwie prowincje autonomiczne Kosowo i Wojwodina. Podział ten wprowadził Josip Broz Tito w konstytucji z 31 stycznia 1946 roku[1][2].
Rozpad Jugosławii wynikał z wielu niezależnych od siebie czynników. Najważniejszymi z nich są: problemy ekonomiczne, ożywienie idei narodowych (szczególnie po nowelizacji konstytucji 21 lutego 1974 i śmierci Broz Tity 4 maja 1980), animozje historyczne oraz wpływ przemian ustrojowych w Europie Środkowo-Wschodniej.
Po śmierci Prezydenta SFR Jugosławii Marszałka Jugosławii towarzysza Josipa Broz-Tity (4 maja 1980 roku) ujawniły się napięcia narodowe w republikach wchodzących w skład państwa. W 1991 roku niepodległość proklamowały: Słowenia (25 czerwca), Chorwacja (25 czerwca) oraz Macedonia (17 września). 1 marca 1992 roku po referendum Bośnia i Hercegowina ogłosiła niepodległość jako Republika Bośni i Hercegowiny; po układzie z Dayton, w 1995 r., przemianowana na Bośnię i Hercegowinę. 27 kwietnia 1992 roku Serbia i Czarnogóra utworzyły Federalną Republikę Jugosławii. Ogłoszenie niepodległości przez Słowenię, Chorwację oraz Bośnię i Hercegowinę doprowadziło do wybuchu wojen z Serbią. W 1998 roku wybuchły walki serbsko-albańskie w Kosowie. Pod presją NATO (przeprowadzającego naloty bombowe) Serbia wycofała się z Kosowa w czerwcu 1999 roku. Wobec rozwoju dążeń separatystycznych w Czarnogórze, 4 lutego 2003 roku Federalna Republika Jugosławii przekształciła się w Serbię i Czarnogórę. W wyniku referendum niepodległościowego Serbia i Czarnogóra rozpadła się na dwa niepodległe państwa. Rozpad federacji nastąpił 3 czerwca 2006 roku, a sukcesję prawną Serbii i Czarnogóry przejęła Serbia. 17 lutego 2008 roku Kosowo ogłosiło jednostronną deklarację niepodległości. Wiele państw nie uznaje niepodległości Kosowa i uznaje jedność terytorialną Republiki Serbii.