Ruten
44. pierwiastek chemiczny / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Ruten?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Ruten (Ru, łac. ruthenium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych (żelazowców) w układzie okresowym. Pierwiastek ten nie ma własnych minerałów, występuje głównie w stanie wolnym razem z innymi platynowcami, najczęściej w rudach siarczkowych żelaza, chromu i niklu. Zawartość w skorupie ziemskiej wynosi 5·10−7% wag. Tworzy głównie związki kompleksowe, ale znane są też proste związki tego pierwiastka.
Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Ru”. Zobacz też: domena internetowa .ru. |
technet ← ruten → rod | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
srebrzystobiały | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Widmo emisyjne rutenu | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Nazwa, symbol, l.a. |
ruten, Ru, 44 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Grupa, okres, blok | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stopień utlenienia |
II, III, IV, VI, VIII | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Właściwości metaliczne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Właściwości tlenków | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Masa atomowa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Stan skupienia |
stały | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gęstość |
12370 kg/m³ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatura topnienia |
2334 °C[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Temperatura wrzenia |
4150 °C[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
W zapiskach Jędrzeja Śniadeckiego z roku 1807 znajduje się informacja, że wyizolował on prawdopodobnie pierwiastek 44, który został przez niego nazwany „westem”, łac. Vestium (od Westy). Swoje odkrycie opublikował w pracy zatytułowanej Rosprawa o nowym metallu w surowey platynie odkrytym[4] (Wilno 1808, j. pol.; przedruk w j. ros. „Technologiczeskij Żurnal”, 1809). W roku 1808 o nowym pierwiastku poinformował Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Warszawie i wygłosił wykład na ten sam temat na Uniwersytecie Wileńskim. Odkrycie Śniadeckiego nie zostało potwierdzone, a ruten został ponownie wyizolowany z surowej platyny w roku 1828 przez Gottfrieda Osanna (Uniwersytet w Tartu), a dokładnie zbadany w 1844 roku przez Karla Clausa (Uniwersytet w Kazaniu). Nadali oni metalowi nazwę „ruten” od łacińskiego określenia Rusi (Ruthenia)[5][6]. Jędrzej Śniadecki później odwołał swoje odkrycie[7].
Ruten, razem z innymi platynowcami, jest produktem ubocznym oczyszczania głównego składnika rudy (żelazo, nikiel itd.). Mieszaninę stopów (Os, Ir, Rh, Ru) rozdziela się działając kwasami (różnice w rozpuszczalności w kwasach), wykorzystując różnice w podatności na utlenianie i rozpuszczalności soli kompleksowych.
Jego stopy wykazują wysoką twardość i wytrzymałość. Stopy rutenu z platyną lub palladem używane są w jubilerstwie i dentystyce. Stop rutenu z molibdenem jest nadprzewodnikiem (temperatura krytyczna około 10K). Ze stopów tego pierwiastka produkowane są końcówki stalówek wiecznych piór. Wiele związków metaloorganicznych rutenu jest stosowanych jako katalizator reakcji organicznych, jak np. katalizatory Grubbsa, używane w metatezie olefin. Barwniki zawierające ruten znalazły zastosowanie w konstrukcji barwnikowych ogniw fotowoltaicznych[8].
- Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność.
- ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
- David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-30, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
- Ruthenium (nr 545023) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-05]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- Roman Edmund Sioda, Vestium vel ruten Wiedza i Życie 2011, t. 2, s. 42–45, Różność czy identyczność Vestium / Rutenu? Wiadomości Chemiczne (2011).
- Ruthenium: historical information. webelements. [dostęp 2012-04-30]. Na podstawie dotychczasowych publikacji słuszny jest jedynie ostrożnie wyrażony następujący pogląd: nie można wykluczyć, iż Śniadecki pierwszy wyodrębnił z rudy platynowej sól nowego pierwiastka westu-rutenu, a może i sam pierwiastek, ale udowodnić tego w sposób przekonywujący nie jesteśmy dzisiaj w stanie. (Roman Mierzecki, Jędrzej Śniadecki i ruten).
- Hans Desilvestro, Yanek Hebting: Ruthenium-based dyes for Dye Solar Cells. sigmaaldrich.com. [dostęp 2011-12-28]. (ang.).